een toekomst voor kloosters - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

overleg met de eigenaar
In artikel 3.2a van de Wabo is bepaald dat het bevoegd gezag met betrekking tot een kerkelijk monument
geen beslissing neemt op een vergunningaanvraag voordat overleg is gevoerd met de eigenaar. Hieruit
blijkt dat kerkelijke monumenten tot een afzonderlijke categorie worden gerekend. De reden daarvan is de
godsdienstvrijheid, verankerd in de Grondwet. Om de zorgvuldigheid ten aanzien van de godsdienstvrijheid
te garanderen is voorgeschreven dat het bevoegd gezag bij de besluitvorming een actieve houding
dient in te nemen ten opzichte van een eigenaar van een beschermd kerkelijk monument. Bij kloosters
geldt alleen de kloosterkerk of –kapel als kerkelijk monument als hier bedoeld, als deze nog geheel of voor
een overwegend deel wordt gebruikt voor de gezamenlijke belijdenis van de godsdienst of levensovertuiging.
overeenstemming met de eigenaar
In artikel 3.2a van de Wabo is ook bepaald dat, voor zover bij de beslissing wezenlijke belangen van het
belijden van de godsdienst of levensovertuiging in het kerkelijk monument in het geding zijn, het bevoegd
gezag geen beslissing neemt op een vergunningaanvraag zonder overeenstemming met de eigenaar. Deze
bepaling heeft vooral betrekking op het interieur en is onder meer aan de orde wanneer er als gevolg van
wijzigingen in de liturgie veranderingen in de (onroerende) inrichting van de kerk of kapel moeten plaatsvinden.
Overigens kan dit ook wijzigingen van interieurbestanddelen zelf inhouden. Zijn dergelijke belangen
aan de orde dan wordt de beslissing niet alleen na overleg met de kerkelijke instantie genomen, maar
moet er tussen die instantie en het bevoegd gezag overeenstemming zijn. Bij buitengebruikstelling van een
kerkelijk monument is deze bepaling overigens niet van toepassing, omdat er dan geen sprake meer is van
het belijden van godsdienst of levensovertuiging.
archeologische monumentenzorg
Het belang van de archeologische monumentenzorg wordt door verschillende wettelijke instrumenten
beschermd. Enerzijds door aanwijzing van beschermde monumenten op rijks-, provinciaal en gemeentelijk
niveau en de daaraan gekoppelde vergunningstelsels. Voor beschermde archeologische rijksmonumenten
geldt de archeologische monumentenvergunning op grond van de Monumentenwet 1988 (art. 11 e.v.) en voor
provinciale en gemeentelijke archeologische monumenten de omgevingsvergunning op grond van artikel
2.2 lid 1 onder b Wabo. Anderzijds kan het bevoegd gezag aan een omgevingsvergunning voor bepaalde activiteiten
voorschriften verbinden in het belang van de archeologische monumentenzorg. Dit kan, indien
dit in het bestemmingsplan is bepaald, bij omgevingsvergunningen voor bouwen en het uitvoeren van
werken of werkzaamheden (aanlegactiviteit). Ook is dit mogelijk bij omgevingsvergunningen voor sloop
in een beschermd stads- of dorpsgezicht of voor planologisch strijdig gebruik. In voornoemde gevallen
kan ook een archeologisch rapport verplicht worden gesteld, waarin de archeologische waarde van het te
verstoren terrein voldoende is vastgesteld. Zie de Monumentenwet 1988 (art. 39 e.v.).
beschermde stads- en dorpsgezichten
Zowel de (rijks)beschermde als niet-beschermde kloosters kunnen deel uitmaken van een beschermd stads-
of dorpsgezicht. De Monumentenwet 1988 omschrijft gezichten als ‘groepen van onroerende zaken die van
algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan
wel hun wetenschappelijke of cultuurhistorische waarde en in welke groepen zich één of meer monumenten
bevinden’ (art. 1 onder f ). Het gaat hierbij om gebieden met een bijzonder, historisch karakter. Dat
karakter kan in de loop van eeuwen zijn gegroeid, zoals een historische binnenstad, maar het kan ook gaan
om ontworpen gebieden, bijvoorbeeld een villapark. Beschermde stads- en dorpsgezichten worden aangewezen
door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de minister van Infrastructuur en Milieu
gezamenlijk. De aanwijzing van een beschermd gezicht beoogt de historische structuren te beschermen en
deze tevens een plaats te geven in de toekomstige, ruimtelijke ontwikkelingen. Hiertoe stelt de gemeente
in vervolg op de aanwijzing een zogenoemd beschermend bestemmingsplan op. Dit bestemmingsplan
regelt zaken als het toevoegen van nieuw- of aanbouw of het veranderen van het gebruik (bestemming) van
Bijlage 2 | 75