10 09 15 De ethiek van Dag Hammarskjold vert M Papma

met de reputatie van het hebben van een immense en tamelijk bijzondere werkcapaciteit, hem
in staat stellend gedurende periodes van crisismanagement wekenlang tot 20 uur per dag te
werken – dat deze meest publieke persoon in de hele wereld, naast zijn extreem veeleisende
leven een eigen geheim leven had geleefd, met God als zijn enige tegenhanger en
dialoogpartner en met zijn dagboek als de enige getuige van wat hijzelf ‘een soort witboek
over mijn onderhandelingen met mijzelf – en met God’ noemde, veel critici gaven
eenvoudigweg de poging om een uitweg uit hun shocktoestand te vinden op. Voor veel van
Dag Hammarskjölds tijdgenoten, vooral voor hen die hun intellectuele wortels in dezelfde
hoek van Europa hadden waar Hammarskjöld de vormende jaren van zijn leven doorgebracht
had, was de publicatie van Vägmärken een gebeurtenis die bijna zo schokkend was als een
aardbeving met een gemiddelde omvang. Zij weigerden eenvoudigweg om te accepteren wat
hun ogen lazen en liepen weg door de dichtstbijzijnde nooduitgang die beschikbaar was.
Sommigen hadden het gevoel dat de schrijver van Vägmärken aan een ernstige psychische
ziekte moet hebben geleden – veronderstellingen besloegen een breed gebied aan
psychiatrische diagnoses van een extreem soort narcistische egocentriciteit en algemene
megalomania tot het specifiekere soort: een volslagen Messias-complex. Sommige critici
gingen zelfs zo ver dat zij suggereerden dat zijn universum van krankzinnige religieuze ideeën
Hammarskjöld volledig gevangen hadden en, tegen het einde van zijn leven, hem zo
geobsedeerd hadden gemaakt met het idee van zijn persoonlijk martelaarschap dat hij geen
andere keuze had dan het te plannen en het op een geschikte manier op te voeren, sensationeel
genoeg om het doel te dienen. Het vliegtuigongeluk in de junge op 18 september 1961, waar
in totaal 15 levens verloren werden, zouden overeenkomstig die interpretatie de
onvermijdelijke uitkomst zijn geweest van de secretaris-generaals obsessie van zijn
messiaanse rol.
Extreme interpretaties zoals deze zijn duidelijk – tamelijk letterlijke – onzin. In een notitie,
gedateerd 1951, die aan de aandacht van vele van zijn critici is ontsnapt, geeft de schrijver
van Merkstenen een zeer toepasselijke opmerking: ‘Mijn vriend, de Populaire Psycholoog, is
24