pdf-version - E-thesis

De Theatrale Cyborg
philosophical idealism, thus moving us from the pretensions of the cultural stratum to the point
where a Deleuzean investigation of the material forces of all strata can begin”
(Protevi:2001:Internetartikel).
Een belangrijk onderdeel van dit Deleuziaanse onderzoek naar de materiële krachten van alle
strata, is het aspect van becoming. Dit aspect verwijst naar het proces waarin een
gedifferentieerde entiteit zich bevindt, namelijk in een voortdurend proces van wording zonder
een einddoel voor ogen en zonder ooit geheel te zijn. Het proces van becoming is zo een proces
waarin de vele mogelijkheden die bloot komen te liggen door het openbreken van het systeem
van representatie op een betekenisvolle wijze worden aangewend, zonder dat er een nieuwe
structuur in de plaats komt van de oude: “starting from the forms one has, the subject one is, the
organs one has, or the functions one fulfills, becoming is to extract particles between which one
establishes the relations of movement and rest, speed and slowness that are closest to what one is
becoming, and through which one becomes” (Deleuze & Guattari:1987:272, origineel cursief).
Deze processen van becoming doen zich op alle onderdelen van het bestaan voor: in de natuur, de
samenleving, de economie, maar ook op het niveau van het subject. Met betrekking tot het subject
betekent het proces van becoming dat ieder individueel subject de gedifferentieerde krachten op
een actieve wijze kan aanwenden om zichzelf voortdurend te ontwikkelen. Door de aandacht te
leggen op het wordingsproces in plaats van op het doel dat bereikt moet worden, weet Deleuze de
differentie leefbaar te maken voor het individu of zoals Braidotti het stelt: “encourages each
subject to empower him or herself as a multiplicity and along multiple axes” (Braidotti:2002:148)
1.3 De paradox van het differentiedenken
Zowel Deleuze als Derrida streven ernaar de differentie die naar hun mening eigen is aan het
bestaan naar de oppervlakte te brengen en verzetten zich tegen de geslotenheid van het
representatieve denken. Wanneer je echter nauwkeurig kijkt naar de laatste twee punten van
bovenstaande uiteenzetting – het ethische aspect en het proces van becoming – zie je echter dat
beide filosofen in hun theorievorming zelf de differentie op een bepaalde manier inperken. Zowel
bij het ethische aspect als bij het proces van becoming wordt er geprobeerd de differentie een
affirmatieve, leefbare dimensie te geven. Om dit te kunnen bereiken wordt er uitgegaan van een
specifieke situatie in het hier-en-nu: een moment waarin er sprake is van een spatio-temporele
eenheid en de gedifferentieerde krachten samenkomen in één punt. Op deze wijze wordt de
differentie waar Deleuze en Derrida naar streven meteen ook weer ingeperkt, omdat het
uiteindelijk toch weer gaat om die ene keuze, dat ene subject of, in het geval van het proces van
becoming, om een beweging tussen het één en het ander en niet om gehele differentie.
Deze paradox die in het denken van Deleuze en Derrida besloten ligt, is echter geen onbedoelde
tegenstrijdigheid. Zowel Deleuze als Derrida stellen dat totale differentie onhaalbaar en zelfs
onwenselijk is en dat differentie alleen ervaarbaar en leefbaar kan zijn binnen de beperkingen van
het systeem van representatie. De reden voor deze opvatting is tweeledig. Ten eerste gaat totale
differentie voorbij aan de reële interactie tussen entiteiten en de gevolgen daarvan. Totale
differentie staat gelijk aan een chaos van energieën die nooit een vaste vorm bereiken. Een totaal
gedifferentieerde wereld is een wereld zonder betekenis, zonder keuzes, zonder reële gevolgen.
Dit is een beeld dat niet overeenkomt met de wijze waarop we onszelf en onze omgeving ervaren.
Het dagelijks leven bestaat juist bij de gratie van de reële interacties tussen mensen, dingen en
processen in een bepaalde spatio-temporele setting. De chaotische, heterogene energieën waar
Deleuze en Derrida over spreken kunnen dan ook alleen ervaarbaar en leefbaar worden in
9