pdf-version - E-thesis

De Theatrale Cyborg
De multitechnologische performance zoals ik die in de voorgaande paragraaf gedefinieerd heb,
past dus in de traditie van het theater in het implementeren van nieuwe technologieën als
uitbreiding van de artistieke mogelijkheden en als onderwerp van reflectie. De
multitechnologische performance is dan ook niet, zoals soms gedacht wordt, een afkeer van de
eigenheid van het theater (Carpentier:2003: weergave van een Vlaams symposium over theater en
technologie op internet). Integendeel, de multitechnologische performance laat naar mijn mening
juist zien dat het theater een kunstvorm is die zich zeer makkelijk laat kneden en transformeren
naar de eisen en mogelijkheden van de steeds veranderende actualiteit, zonder dat het daarbij zijn
eigenheid – de gelijktijdige aanwezigheid van acteurs en toeschouwers in dezelfde ruimte –
verliest.
4.3 De multitechnologische performance en differentie
Na de multitechnologische performance in zijn historische context geplaatst te hebben, is het nu
zaak in te gaan op de vraag hoe deze performance, en in het bijzonder het lichaam in deze
performance, zich verhoudt tot het theoretische kader zoals ik dat in het eerste deel van dit
onderzoek geschetst heb. De vraag is dus in hoeverre de aspecten van
deconstructie/deterritorialisatie, openheid ten aanzien van de toekomst, ethisch bewustzijn en
becoming aanwezig zijn in de multitechnologische performance. Oftewel, in hoeverre is de
multitechnologische performance in staat de differentie te affirmeren en creëert het, zowel in
esthetische als in maatschappelijke zin, een orgaanloos lichaam in wording?
In de analyse van de multitechnologische performance in het licht van het differentiedenken heb
ik een onderscheid gemaakt in vijf onderdelen die ieder op een bepaalde wijze te relateren zijn
aan het theatrale en het technologische lichaam van respectievelijk Artaud en Braidotti. In
sommige gevallen gaat het om elementen die voortkomen uit de combinatie van theater en
technologie en in die zin specifiek zijn voor de multitechnologische performance. In andere
gevallen zijn het elementen die eigen zijn aan het theater als kunstvorm maar die, in relatie tot de
theorie van Braidotti en het technologische lichaam, van belang zijn om te benoemen om zo de
complexiteit van het lichaam in de multitechnologische performance zichtbaar te maken.
Media en technologie bieden mogelijkheden tot deconstructie en fragmentatie
Artaud heeft het over ‘no more masterpieces’ en over wreedheid in de zin van het vernietigen van
vertrouwde vormen en structuren. Auslander heeft het in de context van de postmoderne
performance over de deconstruction of presence en Braidotti spreekt over het monstrueuze. Alle
drie deze opvattingen komen overeen met het idee van deconstructie/deterritorialisatie van
Derrida en Deleuze.
In het gedeelte over het theatrale lichaam in de postmoderne performance heb ik laten zien dat het
theater en de performance kunst technieken ontwikkeld hebben om de bovenstaande
deconstructie te realiseren. Ik ben toen echter niet ingegaan op het feit dat media en technologie
een belangrijke rol gespeeld hebben in dit proces. Het gebruik van bijvoorbeeld filmprojecties,
videobeelden, geluidsopnames en digitale informatiestromen biedt veel mogelijkheden om
verschillende perspectieven naast elkaar te plaatsen en het gevoel van eenheid en identiteit te
doorbreken. Zo kan de spanningsverhouding tussen realiteit en fictie die eigen is aan het theatrale
lichaam door het gebruik van film en video verder geproblematiseerd worden, door bijvoorbeeld
de fysiek aanwezige acteur te confronteren met geprojecteerde afbeeldingen van zijn lichaam cq.
personage.
43