pdf-version - E-thesis

4. Het lichaam in de multitechnologische performance
De Theatrale Cyborg
Na het theoretisch kader dat ik opgesteld heb aan de hand van Deleuze, Derrida, Artaud en
Braidotti waarin het theatrale en het technologische lichaam samenkomen op theoretisch vlak, is
het nu mogelijk de overstap te maken naar het concrete onderzoeksobject van deze scriptie: het
lichaam in de multitechnologische performance. De vraag is nu op welke wijze het theoretische
kader toepasbaar is op de multitechnologische performance en tot welke inzichten het gebruik
van dit kader leidt met betrekking tot de betekenis van het lichaam in deze performance.
De opbouw van het hoofdstuk is als volgt. Eerst geef ik een definiëring van het begrip
mulitechnologische performance en besteed ik aandacht aan de geschiedenis van de relatie theater
en technologie. Daarna ga ik in op het aspect van differentie en kijk in hoeverre de twee
theoretische kaders – theatrale en technologische lichaam – samenkomen in de
multitechnologische performance. Voorafgaand aan deze bespreking is het van belang aan te
geven dat het hier in de eerste plaats gaat om een dramaturgische behandeling van de
multitechnologische performance. Door middel van het differentiedenken van Deleuze en Derrida
en de theorie van Braidotti wordt deze echter wel in een bredere filosofische en maatschappelijke
context geplaatst.
4.1 De multitechnologische performance
In de inleiding van dit onderzoek heb ik al aangegeven dat ik ervoor gekozen heb om de term
mulitechnologische performance te hanteren in plaats van de meer gangbare term multimediale
performance. De reden hiervoor is dat de maatschappelijke actualiteit waarin ik het theater wil
plaatsen niet alleen bepaald wordt door ontwikkelingen op het gebied van de media, maar meer
algemeen op het gebied van de technologie. Een andere, meer praktische reden om te spreken
over multitechnologisch in plaats van multimediaal, is om zo het onderzoeksterrein zo divers
mogelijk te maken. Zowel binnen de meer traditionele kaders van het theater als binnen de
performance kunst zie je dat kunstenaars op zoek gaan naar de spanningsverhouding tussen
fysieke aanwezigheid en technologie in de meest brede zin van het woord. Ik denk hierbij aan
personen als Guy Cassiers, Laurie Anderson, Stelarc en Orlan. Het zijn juist deze personen die in
het licht van de theorieën van Artaud en Braidotti interessant zijn om te bespreken.
Om een zelfde reden als dat ik voor de term multitechnologisch gekozen heb, kies ik ook bewust
voor het begrip performance in plaats van theater. Datgene wat mij in het kader van dit onderzoek
interesseert met betrekking tot het theater, namelijk de gelijktijdige fysieke aanwezigheid van
kunstenaar en toeschouwer in dezelfde ruimte, heeft in dezelfde mate betrekking op de
performance. Hoewel het verschil tussen theater en performance vanuit een historisch en
dramaturgisch perspectief wel degelijk interessant is, is dit verschil binnen dit onderzoek niet
relevant. Omdat het begrip performance echter de mogelijkheid biedt kunstuitingen die moeilijk
te scharen zijn onder de noemer theater (om redenen van artistieke achtergrond, locatie,
verhouding acteur-toeschouwer etc) te betrekken bij dit onderzoek hanteer ik hier deze term.
Daarnaast laat het begrip performance zien dat het theater als kunstvorm zich verder uitstrekt dat
de traditionele context van de schouwerburg en zich makkelijk aanpast aan de dynamiek van de
tijd zonder daarbij iets van haar eigenheid te verliezen.
41