pdf-version - E-thesis

De Theatrale Cyborg
lichaam werkelijk zonder organen – als op conceptueel vlak – een ongeorganiseerde, dynamische,
heterogene entiteit – sluit het concept nauw aan bij de kenmerken van de cyborg. Dankzij de
huidige staat van de medische wetenschap zijn veel van onze organen niet onmisbaar meer.
Daarnaast heeft de digitale techniek de netwerkstructuur die het orgaanloze lichaam impliceert
letterlijk tot aan, en in sommige gevallen zelfs tot in het lichaam gebracht. In veel gevallen wordt
het orgaanloze lichaam echter alleen gebruikt als metafoor en wordt er voorbijgegaan aan de
gecompliceerde filosofische betekenis van dit concept. Zoals al eerder ter sprake kwam is het
orgaanloze lichaam van Artaud en Deleuze en Guattari geen haalbaar ideaal, maar iets dat alleen
nagestreefd kan worden. Daarnaast is het orgaanloze lichaam niet alleen een heterogeen,
dynamisch en virtueel lichaam, maar kent het ook wel degelijk spatio-temporele eenheid en speelt
het aspect van materialiteit dus een belangrijke rol.
Daar waar veel cyber-wetenschappers het orgaanloze lichaam interpreteren als een entiteit die
geheel vloeibaar, gedifferentieerd en dynamisch is, benadrukt Braidotti, in lijn met de rest van
haar theorie, het feit dat het orgaanloze lichaam altijd nog gesitueerd is in plaats en tijd. Braidotti
gebruikt het concept dan ook “to deconstruct the myth of wholeness and organicism, but also to
refuse the technocratic take-over of the human body” (Braidotti:2002:256). Samen met
Braidotti’s pleidooi voor het monstrueuze lichaam dat, net als het orgaanloze lichaam, enerzijds
een heterogeen, dynamisch lichaam is dat de traditionele, binaire structuren doorbreekt maar
anderzijds wel een spatio-temporele eenheid kent en dus een materieel en geen virtueel lichaam
is, kan gesteld worden dat Braidotti’s technologische lichaam idealiter een orgaanloos lichaam in
wording is. Of zoals ze het zelf stelt: “What I yearn for is a high-tech, vitalistic, accountable
figuration of border crossings. Moreover, I wish to re-connect such transition, transits and
transformations to flesh and body and to a nomadic vision of the subject that, however much in
process and in becoming, is still there” (idem:268).
3.4 Het theatrale en technologische lichaam in één kader
Na het denken over het lichaam binnen de Theaterwetenschap en dat binnen de studie van de
Nieuwe Media en Digitale Cultuur geanalyseerd te hebben vanuit het perspectief van het
differentiedenken van Deleuze en Derrida, kan ik nu stellen dat er veel raakvlakken zijn tussen
beide vakgebieden. Met betrekking tot zowel het theatrale lichaam als het technologische lichaam
wordt ernaar gestreefd de geslotenheid en hiërarchie van het systeem van representatie te
doorbreken en probeert men een lichaam te creëren dat in staat is de differentie die het bestaan
eigen is te affirmeren.
Door in de analyse van het theatrale lichaam te vertrekken vanuit Antonin Artaud en zijn Theater
van de Wreedheid, werd zichtbaar dat het verzet tegen het systeem van representatie in het theater
samengegaan is met een zoektocht naar de specificiteit van het theater als kunstvorm. De
gelijktijdige fysieke aanwezigheid van acteurs en toeschouwers in dezelfde ruimte speelde hierin
een centrale rol. Artaud ging er van uit dat het fysiek aanwezige lichaam van de acteur, door
middel van de zintuiglijke ervaring, geheel kon ontsnappen aan het systeem van representatie en
zo een direct contact met de gedifferentieerde krachten van het bestaan kon realiseren. In de
verdere ontwikkeling van het theater en de performance kunst is men zich gaan realiseren dat het
onmogelijk is geheel buiten representatie te treden. Het theatrale lichaam in de postmoderne
performance ontkent het principe van representatie dan ook niet, maar maakt het zichtbaar als een
proces waarin het individuele subject een actieve, kritische rol kan spelen. Dit theatrale lichaam
beweegt zich tussen presentatie en representatie en realiseert zo deconstructie vanuit het systeem
van representatie zelf.
39