nominatiedossier Droogmakerij De Beemster - Bewoners Netwerk ...

CHAPTER 3. DESCRIPTION
3.1. Description of Property
Ten noorden van Amsterdam en ten westen van Purmerend is de droogmakerij van De
Beemster gelegen. Zij is Het resultaat van waterstaatkundige en civieltechnische werken. Het initiatief
tot het droogleggen van het water van de Beemster is genomen door een aantal vermogende regenten
en kooplieden uit Amsterdam en enkele hoge ambtenaren uit Den Haag. Er waren in totaal 123
investeerders, die bij het voltooien van de droogmakerij in 1612 een rente van 17% van hun inleg
ktegen.
De Beemster
Het gedeelte van Noord‐Holland, gelegen boven het IJ, is het Noorderkwartier, ook wel het
ʹKwartier van het Noorderlandʹ genaamd. Tegen het einde van de 13de eeuw bestond het veengebied
van het Noorderkwartier uit een aaneenschakeling van door middel van dijkringen bedijkte
veengebieden, aan de westzijde beschermd tegen de zee door de duinen van het Kennemerland. Ook
de oostelijk van de Beemster gelegen Zeevang en het ten zuiden gelegen Waterlant met de Zaanstreek
waren door dijkringen omgeven. Daartussen lagen grote wateroppervlaktes, zoals de Beemster en de
Schermer en brede zeearmen, het Ye.
Het water van de Zuiderzee had bij vloed via de Korsloot vrij toegang tot de Beemster. De Beemster
stond op zijn beurt weer in open verbinding met de Purmer, via de Weere, en met de Schermer door
het Zwet bij Schermerhorn en met het Starnmeer door het Spijkerboor (Borger/Bruines, p. 23, 24).
Wel moet het zo zijn geweest dat op een zeker moment de Beemster aan de noordoostzijde is
afgesloten. Dat moet al blijkens archivalische gegevens het geval zijn geweest in 1343/1344. Op die
plek stond de Beemster niet langer meer in open verbinding met de Zuiderzee.
In een eeuwenlang proces van sedimentatie en erosie, sedert enkele duizenden jaren voor
Christus, heeft zich langs de Noordzee achter de strandwallen een pakket van veenlagen afgezet
doordat de zeespiegel minder snel steeg en dit gunstige voorwaarden bood voor een omvangrijke
veengroei.
Het overtollig water werd afgevoerd via de lager gelegen delen van dit veenpakket en door natuurlijk
gevormde veenriviertjes. Dergelijke stroompjes waren de Schermer en de Beemster (ʹBamestraʹ, voor
het eerst vermeld in 1083).
Door oeverafslag en overstromingen vergrootten deze stroompjes zich. Aangenomen wordt dat de
veenstroom van de Beemster min of meer noordoost‐zuidwest liep en via de Zaan in het IJ uitmondde
(het IJ is in 1872 afgedamd van de Zuiderzee).
Aangenomen wordt dat ook het vroegere Beemstermeer is ontstaan door het geleidelijk
overstromen en afbrokkelen van lage veenachtige gronden nadat zich hier de Zuiderzee een weg had
gebaand. Aan de huidige omtrek van de droogmakerij van De Beemster kan nog afgelezen worden tot
wat voor een omvang deze waterpartij uitgegroeid was.
De Zuiderzee zelf is in de loop der eeuwen ontstaan. Door overstromingen en stormen heeft de
(Wadden)zee zich een weg weten te banen in zuidelijke richting. Uiteindelijk verbond zij zich met het
zoete water van het Almere, dat in het hart van het land gelegen was. Het Almere veranderde zo, in de
12de eeuw, tot de Zuiderzee.
Het Beemstermeer was eens het grootste open water van het Hollands Noorderkwartier. Het
vormde een schakel in de vaarroutes door Noord‐Holland.
Onderzoek met behulp van luchtfotoʹs van de middeleeuwse verkaveling in het later drooggemaakte
gebied en van bodemvondsten, die ten zuiden van de Oosthuizerweg zijn gedaan, maakt het
20