nominatiedossier Droogmakerij De Beemster - Bewoners Netwerk ...

Van de ca. 3,400,000ha. die Nederland nu beslaan, ligt een derde deel onder de zeespiegel.
Oorspronkelijk besloeg, zo wordt aangenomen, het gedeelte met de lagoons and delta type areas een
2,000,000ha.
Zouden er geen dijken zijn aagelegd en zou er niet permanent voor het lozen van overtollig water
gezorgd worden dan zou ongeveer 65% van het land hedentendage onder water staan.
Het Noord‐Nederlandse kustgebied van de Kop van Noord‐Holland en langs de Waddenzee
was eens een vrijwel aaneengesloten kwelderlandschap, dat doorliep tot in Zuidwest‐Denemarken. De
vroegste bewoning vond er plaats op woonheuvels. Plekken, die voordat er zeeweringen en dijken
opgeworpen werden, bescherming konden bieden tegen het water.
De aanleiding tot het aanwinnen van nieuw land lag in de schade, die er werd aangericht door
steeds weer nieuwe overstromingen. Daarnaast speelde het voordeel van het verkrijgen van
uitstekende landbouwgronden.
Een vijftal faktoren is van invloed geweest op het proces van landaanwinning, namelijk de
beschikbaarheid van kapitaal als beleggging, stabiele politieke en economische verhoudingen, de
beschikbaarheid van technische hulpmiddelen, ondernemingsgeest en goede landbouwprijzen.
In zijn strijd tegen het water is men al vroeg in het noordelijk deel van Noord‐Holland, dat
gelegen is boven het vroegere open water van het IJ, begonnen met het buitensluiten van het zeewater.
Vanaf de 16de eeuw richtte men zich op het droogleggen van de meer landinwaarts gelegen meren en
plassen.
Landaanwinning vond plaats door het droogleggen van grote meren, met name in het
noordelijk deel van Holland. Dit werd mogelijk door het ingrijpend verbeteren van de techniek van
het bemalen door middel van windmolens met schepraderen.
Sedert het eind van de middeleeuwen ʹthe entire north of the IJ ‐ Hollands Noorderkwartier ‐ was
enclosed within a ring of dikes. But considerable areas of water survived within the individual polders
and the centre of the region was still occupied by the large Schermer, Purmer and Beemster lakesʹ
(Lambert, p. 112).
Door het ontwikkelen van de kunst van het aanleggen van dijken met daarin discharging
structures (sluices) kon er meer en meer land aangewonnen worden. Er wordt wel eens gesproken van
de deltawerken van de 17de en 18de eeuw.
Er is al vroeg sprake van het toepassen van windkracht voor het bemalen van polders, door het
toepassen van wind‐driven water‐pumping mills. Omstreeks 1408, zo is bekend, is hiervan al gebruik
gemaakt in de omgeving van de stad Alkmaar, eveneens in Noord‐Holland gelegen. De vroegste
molens waren klein en inefficiënt. Zij dreven een paddie‐ of scoop‐wheel aan, dat het water slechts tot
een hoogte van 1.5 tot 2.0m kon opvoeren (Lambert, p. 213).
De 16de‐eeuwse ontwikkeling van de revolving cap bij windmolens maakte het mogelijk grote meren
te kunnen droogmalen. Met name konden vanaf het begin van de 17de eeuw door het gaan toepassen
van een molengang (row of three or four watermills) grote stukken water worden drooggemalen, zoals
dat van de Beemster het De uitvinding daarvan wordt toegeschreven aan Simon Stevin (1548‐1620).
De aanwezigheid van deze molengangen waren eeuwenlang kenmerkend voor de droogmakerijen. De
bemaling van droogmakerijen vond tussen 1533 en circa 1875 plaats door windmolens. De molen was
voor het droogmaken van ʹnieuw landʹ even onmisbaar als voor het drooghouden van de bestaande
polders. De benodigde capaciteit voor het bemalen wordt bepaald door het te bemalen oppervlak, de
diepte van het gebied beneden het waterpeil van de boezem, een reservoir, waarop uitgemalen wordt
en de overlast aan water ten gevolge van neerslag en mogelijk ook van kwel.
33