nominatiedossier Droogmakerij De Beemster - Bewoners Netwerk ...

geweest of gewoon buiten.
Er wordt wel aangenomen, dat het sedert de late middeleeuwen zo is geweest, dat het hooi in het friese
gebied rond de toenmalige Zuiderzee binnen de boerderij werd opgetast, binnen de ruimte van een
vierkant. Dat gebeurde binnen zoʹn ruimte gelegen achter het woongedeelte en de plaats waar de
koeien stonden. De behoefte aan meer ruimte voor het opslaan van het hooi bracht de behoefte aan
een grotere vierkante ruimte met zich mee. Er ontwikkelde zich dan ook sedert de middeleeuwen een
boerderijtype met verhoogde schuur tot uiteindelijk de typerende pyramidale vorm van de
stolpboerderijen (stelp).
Aangenomen wordt dat rond 1600 het nu zo kenmerkende type van de stolpboerderij het type bij
uitstek werd voor de boerderijbouw benoorden het IJ.
Karakteristiek voor dit type is de compacte, uitgekiende plattegrond (afb.7 ........ ; afb.7....). Middenin
bevindt zich de opslagruimte voor het hooi, onder het hoogste gedeelte van het pyramidale dak. Er
omheen zijn de woon‐ en bedrijfsruimtes gegroepeerd. Bij het vierkant wordt het vee in een enkele rij
opgesteld, tegen de buitenmuur.
De kern van de constructie bestaat uit een viertal verticale stijlen, die aan elkaar worden gekoppeld
door ondermeer balken. Op deze vierkante constructie rust het enorme met dakpannen en/of riet
gedekte pyramidale dak, dat aan de vier zijden doorloopt over de zijbeuken. De zijbeuken zijn rond
het vierkant gelegen. Het vierkant dient voor hooiopslag en voor het bergen van de oogst. Rond het
vierkant zijn de woning, het dorsgedeelte, ruimtes voor opslag en voor het vee gegroepeerd. De
pannen op het dak zijn rode, aan de voorzijde, het ʹvoorschildʹ, vaak zwart geglazuurde
(afb.7...Zuiderweg 21). Doordat het gewicht van de kapconstructie rust op het vierkant met zijn
gebinten kon het muurwerk licht van uitvoering blijven, waardoor ook de fundering licht uitgevoerd
kon worden.
De boerderijen kunnen een hoogte hebben van tien tot vijftien meter. Er komen ook stolpboerderijen
met een ʹstaartʹ, ‐ is uitspringend schuurgedeelte ‐, voor.
Er is een onderscheid aan te geven voor boerderijen waarbij de inrijdeuren aan de wegzijde of aan de
zijkant gelegen zijn (ook wel Westfriese stolp genoemd) en die waar deze aan de achterzijde aanwezig
zijn (wel aangeduid de Noordhollandse stolp).
Een latere, kenmerkende ontwikkeling was het aanbrengen van houten topgevels, aan de voorzijde
(afb.7 ....., Hobrederweg 13). Meer en meer werden deze topgevels, al dan niet van hout, ʹvertalingenʹ
van topgevels naar voorbeeld uit de stedelijke architectuur.
Bij de veebedrijven werd het hooihuis achter de stal geplaatst en werd het omtimmerd.
Er is sprake van een diversiteit aan verschijningsvormen. De meest eenvoudige is die van het
gesloten vierkant met het pyramidale dak. Soms ligt er aan de voorzijde een uitgebouwd gedeelte, dat
dient als woning (afb.7..., Middenweg 112).
Om bedrijfsmatige redenen kunnen er variëteiten aanwezig zijn tussen de boerderijen onderling. Om
redenen van status kan de ene voornamer van architectuur zijn dan de andere (afb.7.........
afb.7.......Middenweg 5; afb.7 ..... Jisperweg 29).
Bij boerderijen, die door stedelingen (bijvoorbeeld door kooplieden en regenten) als geldbelegging
gebouwd werden speelde voornaamheid, presentatie en representatie een rol. Aan het exterieur is af te
lezen wat status voor de vroegere bezitter betekende.
Liggen de woonvertrekken gewoonlijk aan de voorzijde, bij de meer voorname boerderijen wordt dat
gedeelte benadrukt door het plaatsen van ondermeer topgevels in het midden van de gevel, door het
aanbrengen van een decoratief geschulpt lijnenspel op het dakvlak aan de voorzijde op de grens van de
overgang van de rieten dakbedekking naar die met pannen (zoʹn vorm wordt een ʹspiegelʹ genoemd).
Stedelijke eigenaren gebruikten hun boerderijen als zomerverblijf. In dat geval werd het voorhuis van
38