nominatiedossier Droogmakerij De Beemster - Bewoners Netwerk ...

Het was vooral na de Vrede van Münster, waarbij de Republiek werd erkend als een onafhankelijke
souvereine staat en waarbij de Schelde, als verbinding naar Amsterdamʹs concurrent Antwerpen,
gesloten werd voor de internationale scheepvaart, dat de Republiek van de Seven United Provinces een
grote bloei doormaakte.
Reeds in de 16de eeuw waren de Noordelijke Nederlanden, in het bijzonder Holland,
vanwege de daar heersende religieuze tolerantie een wijkplaats geworden voor Zuid‐Duitsers, voor
Rijnlanders, voor vluchtelingen uit Antwerpen, naast Vlamingen, Walloniers en Hugenoten. Spaanse
en Portugese Joden vonden hier hun nieuwe veilige woonplaatsen. Zij allen leverden een direct
aandeel aan de materiële en de geestelijke welvaart en het welzijn van de Republiek.
Er ontstond door de sedert het midden van de 16de eeuw gestaag groeiende bevolking een toenemende
behoefte aan het uitbreiden van met name de steden. Ook werd de vraag naar landbouwgronden
steeds groter.
De geschiedenis van de vroeg 17de‐eeuwse stadsuitbreidingen en van het op grote schaal droogleggen
van grote meren vertoont in een aantal opzichten overeenkomsten.
Droomakerijen met hun rationele kavelindelingen en goede afwaterings‐mogelijkheden deden de
opbrengst der landerijen stijgen.
Als namen in het proces van landaanwinning en stadsuitbreidingen in de vroege 17de eeuw kunnen
worden genoemd Simon Stevin, Jan Adriaensz. Leeghwater, timmerman en molenmaker in het aan de
rand van de Beemster gelegen De Rijp. Deze Leeghwater werkte als molenmaker en opzichter niet
alleen voor de Beemster maar ook bij de droogmakerijen van de Purmer, de Wormer, Bijlmer, de
Waard en de Schermer, als ook in het buitenland.
De grote materiële welvaart maakte het mogelijk te investeren in stadsuitbreidingen en
droogmakerijen. Het waren met name de stedelijke regenten en koopheden, die hiervoor het kapitaal
leverden. Zijzelf bouwden zich tegelijk binnen en buiten de steden hun koopmanshuizen en
buitenhuizen. Zij bepaalden met hun huizen bijvoorbeeld het beeld van de Amsterdamse grachten
(Prinsen, Heren‐ en Keizersgracht) en de arcadische wereld van het leven op het land met de vele
buitenplaatsen langs de rivieren De Vecht, Angstel en Amstel.
Het waren Haagse en Amsterdamse regenten en koopheden, die de wateren van De Beemster heten
droogleggen. In dit nieuwe land bouwden zij hun buitenplaatsen.
De Engelse historicus Simon Schama gaat in diens The Embarrassment of Riches, an
interpretation of Dutch culture in the Golden Age (1987) in op de strijd, die de Nederlanden tussen
het midden van de 16de en de 17de eeuw hebben gevoerd tegen Spanje en spreekt over de metafoor
van de strijd tegen het water in de Noordelijke‐Nederlanden als vergelijking met de strijd tegen Spanje.
Of zoals hij opmerkte, dat tegelijk met de vrijheidsstrijd ook het Nederlandse landschap ingrijpende
veranderingen onderging. Politiek en geografisch waren die jaren bepalend voor het ontstaan van een
zelfstandige natie, die van de Republiek van de Zeven Verenigde Provinciën.
De strijd tegen het water, tegen overstromingen, maar ook het ontworstelen van land aan het water
werd toen allegorisch gezien als een bijzonder voorrecht, een bijzondere genade Gods, om dit als land
en als natie te kunnen en te mogen doen. De Nederlanders hadden daarmee als het ware bijzondere
toestemming om een land in staatkundige zin en om nieuw land als geografische eenheid te scheppen.
Zo werd benoorden Amsterdam het gebied voor de landbouw met veertig procent vermeerderd door
de droogmakerijen. Door de droogmakerijen veranderde niet alleen het landschap ingrijpend, ook de
economie wijzigde zich. Die extra landbouw‐ en weidegrond kon Amsterdam, dat tussen het vierde
kwart van de 16d eeuw en het midden van de 17de eeuw explosief groeide, goed gebruiken.
40