Feitse Boerwinkel, inclusieF denker - Hogeschool Utrecht

5
Daartegenover plaatste Boerwinkel een inclusief denken, d.w.z. ‘een denken, dat er
principieel van uit gaat dat mijn heil (geluk, leven, welvaart) niet verkregen wordt ten
koste van of zonder de ander, maar dat het alleen verkregen kan worden als ik tegelijk het
heil van de ander beoog en bevorder’. Dit besef is al oud en het komt in veel religies
voor. Kort verwees hij naar het Brahmanisme, de Griekse Stoa, de Chinese wijsgeer
Confucius, de joodse profeet Amos en naar de woorden van Jezus: ‘Al wat gij wilt dat
de mensen u doen, doet gij hun desgelijks’. Met deze woorden worden geen schone
en onbereikbare idealen geformuleerd, maar meer een soort ‘verkeersregels’, waaraan
men zich in het intermenselijke verkeer heeft te houden. Inclusief denken dient ook
het eigen belang. Daar komt bij dat met het begrip ‘inclusief denken’ geen nieuwe
waarheid wordt geformuleerd, maar een hele oude in andere woorden. De uitspraak: ‘als
één lid lijdt, lijden alle leden’ is de beschrijving van een feitelijke realiteit, die tengevolge
van de beschreven versnellingen verhoogde actualiteit heeft gekregen. Het gaat nu
inderdaad om the family of man. In dit verband verwees hij naar het evolutionaire denken
van Teilhard de Chardin, waarin de mensheid tot steeds verdere ‘socialisatie’ d.w.z.
solidariteit, kan komen.
Geen conformisme of sceptisch relativisme
Inclusief denken is niet identiek met conformisme, tolerantie of vaag pacifisme. Het
betekent wel ‘dat men in zijn denken het heil van de Amerikanen, én van de Russen én
van de Chinezen van den beginne af aan op het oog heeft, en dat men hen niet wegdenkt
of dood-denkt, maar naar het leven toe denkt’. Het betekent ook dat wij solidair
moeten zijn met gestoorden en misdadigers, omdat wij - als God het niet genadig had
verhoed - diezelfde gang hadden kunnen gaan. Het houdt geen sceptisch relativisme in.
Wel betekent het, dat men zich ervoor moet hoeden zichzelf als mens superieur te achten
boven aanhangers van andere overtuigingen, dat men ervan uit moet gaan dat het de
ander ernst is met zijn mening, dat men bereid moet zijn rekenschap te geven van eigen
overtuiging en naar de ander te luisteren, dat men anderen niet moet stigmatiseren
naar stereotiepe denkpatronen en dat men door alles heen vast moet houden ‘dat wij
als mensen met elkaar op deze kleine planeet een modus vivendi, een manier om als
mens te leven, moeten kunnen vinden’.
In de praktijk betekent inclusief denken dat we in de Oost-West controverse Rusland
én China serieus nemen, dat we in het Zuid-Afrikaanse probleem ons in beide partijen
inleven, dat we in de Noord-Zuid tegenstelling naar werkelijke oplossingen zoeken, dat
we niet alle Duitsers over één kam scheren en dat we inzake het generatieprobleem
Feitse Boerwinkel, inclusief denker