Jaarboek natuurstudie 2001 - Natuurpunt Velpe-Mene

spouwmuren of eventueel een boomholte hiervoor
geschikt. Dendrofiele soorten zoals de Rosse vleermuis
vinden hun gading gewoonlijk in een holle boom.
Troglofiele vleermuizen, en dat zijn verreweg de
meeste soorten, stellen heel wat meer eisen aan hun
overwinteringsplaats. Deze moet, om echt geschikt te
zijn, aan drie belangrijke voorwaarden voldoen: een
vrij constante temperatuur (tussen 0 en 10°C), een hoge
luchtvochtigheid en een relatieve rust. De meest
gebruikte hibernacula bij ons zijn ijskelders, kelders,
bunkers, oude forten en mergelgroeven.
Voortplanting
De paarperiode, die eind augustus begint, loopt door
tijdens de winterslaap. Als de lente aanbreekt, vindt de
uitgestelde bevruchting plaats. De zwangere wijfjes
verplaatsen zich naar hun zomerverblijf en verzamelen
zich daar in kraamkolonies. Een vleermuiswijfje krijgt
slechts één jong per jaar. De jongen worden na een
draagtijd van enkele weken ter wereld gebracht in een
redelijk droge, warme kraamkamer. De boreling klampt
zich de eerste weken overdag aan de moeder vast en
kan zo gezoogd worden; het wijfje kan op die manier
zelfs met het jong rondvliegen. Als ‘s nachts de
moeders foerageren, blijven de jongen achter in de
kraamkamer. De moedervleermuizen leren de jongen
vliegen, zodat ze na een zestal weken zelfstandig op
insectenjacht kunnen gaan.
Zomerverblijfplaatsen
Zomerverblijfplaatsen voor vleermuizen moeten, net
als de winterverblijfplaatsen, aan bepaalde criteria
voldoen. Naargelang de voorkeur voor bepaalde
zomerverblijfplaatsen kunnen we de vleermuizen in
drie groepen delen, zijnde dieren met een uitgesproken
voorkeur voor holle bomen, dieren met een
uitgesproken voorkeur voor gebouwen en tenslotte
dieren die zowel in bomen als gebouwen verblijven.
Overdag zijn de vleermuizen op deze verblijfplaatsen
terug te vinden. Als de schemering intreedt, verlaten de
vleermuizen hun slaapplaats om op insecten te jagen.
Geruime tijd voor zonsopgang fladderen de
vleermuizen terug naar hun dagverblijf.
Bedreigingen
Een groot aantal van de inheemse vleermuizen zijn
alles behalve algemeen. Sommige zijn zelfs zeer
zeldzaam, terwijl andere (in Vlaanderen) al
uitgestorven zijn. Sinds 1940 zijn in alle West-Europese
landen veel soorten spectaculair achteruit gegaan. De
oorzaak van die terugval is hoogstwaarschijnlijk te
wijten aan een veelheid van factoren: het gebruik van
insectenbestrijdingsmiddelen voor land- en tuinbouw,
giftige houtconserveringsmiddelen, het verdwijnen van
28 Natuurpunt Oost-Brabant Jaarboek 2001
geschikte zomer- en winterverblijfplaatsen, de lage
voortplantingssnelheid van vleermuizen, veranderingen
in het landschap, het verdwijnen van kleine
landschapselementen of lineaire structuren en
veranderde landbouwmethodes zijn hier de
voornaamste oorzaken.
Korte bespreking van de (mogelijk) in
Oost-Brabant voorkomende soorten.
De Ingekorven vleermuis - Myotis emarginatus
(Geoffroy, 1806)
De Ingekorven vleermuis heeft een typische insnijding
halverwege de oorschelp, waaraan hij zijn naam
ontleent. Ze is een zeldzame en ernstig bedreigde soort,
waarvan de kraamkolonies voornamelijk aangetroffen
kunnen worden op zolders van kerken, kastelen,
abdijen en boerderijen. Voor zover geweten is er in de
streek in 1987 één kolonie gevonden op een kerkzolder,
en zijn er slechts twee overwinteringsplaatsen waar er
ooit 1 of 2 dieren hebben overwinterd.
De Baardvleermuis - Myotis mystacinus (Kuhl,
1817) en de Brandt’s vleermuis - Myotis brandtii
(Eversmann, 1845)
Deze twee soorten lijken sterk op elkaar. In het veld
worden zij meestal als een complex aanzien, aangeduid
als ‘de Baardvleermuizen’ (Myotis mystacinus/
brandtii). In de Oost-Brabantse ijskelders is de
Baardvleermuis de meest voorkomende wintergast. ‘s
Zomers kunnen ze zowel in bomen als op rustige
zolders aangetroffen worden, maar hier bestaan slechts
zeer weinig gegevens van.
De Watervleermuis - Myotis daubentonii (Kuhl,
1817)
De Watervleermuis is een vrij algemene vleermuis, die
zowat overal in de regio gevonden kan worden in de
buurt van waterpartijen. De soort kenmerkt zich vooral
door zijn jachttechniek: de vleermuis vliegt vlak boven
het wateroppervlak van vijver, beek of meer en schept
daar rondvliegende insecten weg.
De Franjestaart - Myotis nattereri (Kuhl, 1817)
Zijn naam verwijst naar de fijne haartjes waarmee de
achterrand van de staartvlieghuid bezet is. Op gegevens
van wintertellingen afgaande is het aantal
Franjestaarten in Vlaanderen de laatste jaren sterk
toegenomen, hoewel er in Oost-Brabant enkel in
Hoeilaart jaarlijks een paar overwinteraars worden
gevonden. In de zomer konden deze dieren (nog) niet
teruggevonden worden.