Jaarboek natuurstudie 2001 - Natuurpunt Velpe-Mene

nemen. Vanuit de drooggevallen Noordzee werd het
Brabants Plateau, tijdens de eerste periode van het
Kwartair (2 miljoen tot 10.000 jaar gelden), bedekt met
een vruchtbare leembodem. De reliëfvormen werden
hierdoor sterk afgevlakt aangezien de lösslagen op de
heuveltoppen over het algemeen veel dunner zijn dan
in de valleien. Typisch voor de streek zijn de 'dellen' of
'droge dalen'. De waterlopen in de dellen worden
meestal 'vloedgrachten' genoemd aangezien ze enkel
watervoerend zijn na een neerslagperiode. Een del
mondt steeds uit in een dal van hogere orde waarin een
beek of rivier stroomt. De dellen verkavelen het
plateau en geven hierdoor aan het Hoegaardse
landschap een levendige visuele structuur. De talrijke
dellen die uitmonden in de vallei van de
Schoorbroekbeek zijn in natuurbehoudskringen geen
onbekenden meer. Het Rosdel (tussen de Rotberg en de
Blotenberg), het Tweede del (tussen Rotberg en
Kouberg), het Voorste del (temidden van de Kouberg),
de Katerspoel (tussen de Grote berg en de
Sneeuwberg) en het Vossel (ten noorden van de
Sneeuwberg) zijn de belangrijkste dellen.
Bodems
Algemeen wordt gesteld dat de Velpe de
bodemkundige scheidingslijn aangeeft tussen het
Hageland en Haspengouw. De gronden van de streek
Meldertbos. Foto Jaak Geebelen
ten noorden van Hoegaarden zijn zandiger. Het
Hageland, dat reikt tot aan de Demer, is gekenmerkt
door zijn langgerekte beboste heuvelruggen.
Medebepalend voor de Hagelandse bodemgesteldheid
is het dagzomen van tertiaire Rupeliaanklei en
Bolderiaanzand. Daarom werd het landschap
eeuwenlang gekenmerkt door de aanwezigheid van
bossen en woeste gronden. De leemgronden van het
zacht golvende Haspengouwse landschap zijn
daarentegen door hun samenstelling en
vochtigheidsgraad optimaal voor landbouwactiviteiten.
Van oudsher zijn de Hoegaardse leemgronden als
akkerland in gebruik.
Na de laatste ijstijd trad er een geleidelijke verbetering
van het klimaat op zodat de toendravegetatie
evolueerde naar een gemengd loofbos. Er vormde zich
een karakteristiek bodemprofiel. Door de gezamenlijke
werking van het regenwater en de humuszuren
migreerden de kleideeltjes vanuit de bovenlaag naar
beneden en werden op enige diepte afgezet. Er
ontstond dus een kleiarme uitspoelingshorizont en een
kleirijke aanrijkingshorizont (Aba0-bodems). Deze
karakteristieke roodbruine horizont wordt de briklaag
genoemd. Het woord brik is afkomstig van het Franse
woord voor baksteen. Door verwijdering van de
natuurlijke vegetatie erodeerde het landschap. Op de
meeste plaatsen verdween hierdoor de
Natuurpunt Oost-Brabant Jaarboek 2001 47