Paper "diversiteit in verbondenheid" - UNIZO.be

Samenvatting
In deze paper staan relaties tussen stadsbewoners centraal. Een alledaags (micro)
perspectief vormt de hoofdtoon waarbij gefocust wordt op 'wat mensen in de stad zoal
doen' en niet op 'wat de stad met mensen doet'. Er wordt voor de relaties tussen
stadsbewoners en voor de betekenis van gemeenschap een begrippenkader met
diversiteit als leidraad aangereikt. Valt een gemeenschap samen met de wijk waarin je
woont zoals de term arbeidersbuurt suggereert? Of kunnen we pas van gemeenschap
spreken als het gaat om netwerken van vertrouwen, verantwoordelijkheid en
verplichtingen? Relaties in de stad kunnen we bekijken in functie van 'wat mensen
bindt' maar de stad wordt in hoge mate gekenmerkt door de aanwezigheid van mensen
met wie we geen bindingen hebben, namelijk vreemden. Kunnen deze relaties met
vreemden, met wie we misschien even kletsen in de winkel of op de tram, bijdragen tot
vraagstukken rond verbondenheid? Vervolgens creëren we nieuwe ruimte voor het
beleid met betrekking tot verbondenheid tussen mensen in de hedendaagse stad. We
formuleren drie algemene perspectieven: verbondenheid op basis van homogeniteit,
verbondenheid op basis van herkenbaarheid en verbondenheid op basis van
ambivalentie. Alle drie willen ze diversiteit garanderen en ook omdat ze niet alleen
zijn maar met zijn drie staan ze voor 'diversiteit in verbondenheid'.
1. Probleemstelling
1.1 Crisis in het sociale leven?
Er is vandaag de dag een verhoogde interesse waar te nemen voor het thema sociale cohesie.
In beleidsnota's wordt gesteld dat het sociale weefsel hersteld moet worden (zie bijvoorbeeld
de nota stedenbeleid, 2000-2004). Angst, veiligheid en individualisering zijn termen die
zowel burgers als wetenschappers aanbrengen in het maatschappelijk debat over sociale
cohesie. Zo stond de Multatuli lezing van de Katholieke Universiteit Leuven in het teken van
angst en onzekerheid in de moderne samenleving (De Standaard, 11-05-2001) en op het VRTnieuws
op een avond in april stelt professor Hans Waege van de Universiteit Gent sociale
armoede vast. Het hedendaagse sociale leven wordt gezien in termen van crisis en teloorgang,
met als achterliggende vragen 'wat houdt onze samenleving nog samen?' en 'zijn er nog
ankerpunten?'.
In meer academische termen wordt de samenleving volgens sommigen gekenmerkt door
radicale modernisering en globalisatie (Giddens, 1990) en door globale risico's die iedereen
beroeren (Beck, 1992). De analyses van deze twee sociologen vormen in Vlaanderen vaak de
achtergrond voor het denken over sociale cohesie. Geldof, Van Menxel en Vranken (1999)
stellen dat om de huidige samenleving te typeren het onvoldoende is om enkel economische
evoluties (geleidelijke overgang van een feodale, agrarische samenleving over een industriële
maatschappij naar een postindustriële maatschappij) in kaart te brengen en dat men ook de
veranderende houding tegenover menselijke relaties in beeld dient te brengen zoals o.a.
Giddens en Beck dat doen. Samen met Ulrich Beck geven ze aan dat er een verschuiving van
productie van ongelijkheid in welvaart naar een risicosamenleving is. De centrale vraag
daarbij is rond welke thema's sociale conflicten zullen ontstaan. Eén van die hedendaagse
risico's zijn individualiseringsrisico's. De verregaande individualisering is niet alleen een
proces van vrijmaking waarbij de individuele keuzevrijheid groter wordt. Deze vrijheid leidt
ook tot onzekerheid en er bestaat een sterke keuzedwang en persoonlijke
verantwoordelijkheid voor wat je met je leven doet. Vroeger werden deze keuzes geleid door
klasse, religie, gezin, buurt… maar deze traditionele integratiekaders van zorg en solidariteit
2