Paper "diversiteit in verbondenheid" - UNIZO.be

er?', 'zijn alle groepen vertegenwoordigd'?, 'welk effect heeft deze participatie?' en 'hebben
leden een socialer en democratischer waardenpatroon?'(Elchardus, Hooghe en Smits, 2000).
1.2 Sociale cohesie vanuit een relationeel en alledaags perspectief
Sociale cohesie is dus duidelijk terug te vinden op de wetenschappelijke onderzoeksagenda.
Bovenstaande onderzoeken hebben gemeenschappelijk dat ze handelen over 'wie zit in het
geheel en wie valt er buiten' namelijk 'wie participeert en wie niet?, 'wie zijn vandaag de dag
degenen die uitgesloten worden?'. De onderzoeken staan in het teken van 'posities' en van
'uitsluiting'. Maar als het over sociale cohesie gaat komen de relaties zelf weinig aan de orde.
Bij dergelijke studies van sociale cohesie gaat het volgens de Nederlandse sociologe Talja
Blokland (2000) vaak over de karakteristieken van de sociale structuur en over de kansen van
actoren. In plaats van de bindingen in de samenleving te onderzoeken wordt vooral gekeken
naar wat mensen binnen of buiten het geheel houdt (Blokland, 2000). Dit wil niet zeggen dat
de studie naar sociale uitsluiting en kansenongelijkheid niet van belang zou zijn maar dat de
vraag met betrekking tot sociale cohesie hiermee niet optimaal kan beantwoord worden. In
deze paper zullen we daarom een relationele benadering hanteren waarbij de dynamische set
van sociale relaties centraal zal staan.
De perspectieven van sociologen zoals Giddens en Beck gaan na wat maatschappelijke
veranderingen betekenen voor mensen. De vraag naar wat mensen in dergelijke
maatschappelijke context doen, is daarmee niet beantwoord. Over het algemeen zijn er weinig
empirische gegevens voor handen over wat de hedendaagse maaschappelijke processen voor
mensen betekenen. Indien empirisch onderzoek ondernomen wordt staat het vooral in het
teken van 'wie zit er in en wie niet' en gaat het over specifieke vragen die een directe
relevantie hebben omdat ze rechtstreeks uit het maatschappelijk debat komen. Daarenboven
verschaffen deze onderzoeken doorgaans universele (cijfer)gegevens die men gewoon is om
te hanteren voor beleidsdoeleinden. Onderzoek kan echter op verschillende wijzen
maatschappelijk en sociaal relevant zijn (Hammersley, 1992). Deze paper streeft naar een
meer indirecte relevantie waarbij we vertrekken van de brede alledaagse omgang in de stad en
niet van een specifieke vraag omtrent crisis, teloorgang, individualisering enzoverder. De
verscheidenheid aan relaties tussen mensen in de stad wordt vooral bestudeerd op een
kleinschalige wijze omdat dergelijke processen niet echt gemeten kunnen worden.
Kleinschalige units worden in de diepte bestudeerd en worden op een exemplarische wijze
aangereikt. Vanuit deze exemplarische werkwijze kunnen bestaande vragen en stellingen op
een andere manier bekeken worden en in deze exemplarische gegevens liggen kiemen voor
verandering en vernieuwing.
Dergelijke micro-benadering wordt vaak enkel geassociëerd met welzijn, hulpverlening, of
met ontmoeting en recreatie, de zogenaamde 'zachte' sectoren. Het gaat hier echter om een
(minder gekende) wetenschappelijke benadering vooral geïnspireerd door de antropologie
(meer in het bijzonder etnografie) die inspirerend wil zijn voor zowel zachte als hardere
sectoren (zoals bijvoorbeeld huisvesting), zowel voor praktijkwerkers als voor
beleidsmakers,...
1.3 De termen sociale cohesie, gemeenschap en etnische diversiteit
In wat volgt zullen we de term sociale cohesie niet meer gebruiken omdat het een eerder
abstract begrip is eigen aan beschouwende debatten maar zullen we spreken van 'sociale
relaties tussen mensen' omdat ze het concrete alledaagse leven inbrengen.
De term gemeenschap is niet zo 'neutraal' als de term sociale cohesie. Het refereert aan de
wenselijk geachte aard van de bindingen tussen mensen (Blokland, 2000). Het is een
4