Paper "diversiteit in verbondenheid" - UNIZO.be

Wirth, een student van Park, tenslotte definieert de stad als een "relatively large, dense and
permanent settlement of socially heterogeneous individuals" (Hannerz,1980: 61). De
concepten omvang, bevolkingsdichtheid en heterogeniteit zijn volgens Wirth constitutief voor
de stad. De omvang heeft bijvoorbeeld invloed op sociale relaties. Je kan immers niet
iedereen kennen dus "the multitude of persons in interaction necessitates a narrowing down of
contacts"(Hannerz, 1980,60). Contacten zijn volgens Wirth kunstmatiger, onpersoonlijker,
rationeler, afstandelijker, meer utilitair,… De bevolkingsdichtheid geeft aanleiding tot
segregatie. Er is een fysieke nabijheid van personen in de stad maar tegelijkertijd zijn de
sociale relaties afstandelijker. Het op elkaar gepakt zitten van mensen en het tegelijkertijd
plaats vinden van verschillende activiteiten gaat gepaard met verstoringen zoals bijvoorbeeld
lawaai-overlast. Het gevolg is segregatie, waarbij men in competitie gaat voor een
economisch renderende ruimte. Hoe groter en dichter bevolkt de stad is, hoe meer
differentiatie en bijgevolg desintegratie er optreedt, aldus de Chicagoschool (Blokland-
Potters, 1998).
∗ De Chicagoschool gewikt en gewogen
De Chicagoschool was erg invloedrijk en een aantal van hun concepten keren, weliswaar met
een meer eigentijdse invulling, nog steeds terug in hedendaagse buurtstudies. Hun modellen
worden bijvoorbeeld gebruikt om de bevolkingssamenstelling van achtergestelde wijken te
verklaren op basis van het prijsmechanisme. Mensen die het zich kunnen permitteren ruilen
hun woning in zo'n wijk voor 'doorzonwoningen' in een buitenwijk. Vervolgens speelt het
principe van 'opeenvolging' waarbij migranten hun plaats innemen (Blokland-Potters, 1998).
De Chicagoschool heeft als verdienste dat ze het concept buurt en sociale ecologie heeft
geïntroduceerd. De sociale ecologie wordt nu meer verbonden aan een specifieke manier van
dataverzameling in de vorm van abstracte kwantitatieve data (Savage & Warde, 1993).
Verschillende buurten kunnen onderscheiden worden op basis van algemene statistische
gegevens maar ook op basis van specifiekere zaken zoals bijvoorbeeld de mate van
achterstelling (zie o.a. Kesteloot e.a., 1996).
Het probleem bij de Chicagoschool is dat ze geen onderscheid maken tussen een buurt en een
gemeenschap. De homogeniteit van 'soort bij soort' zou het ontstaan van subculturen met
geografische begrenzingen tot gevolg hebben. Een geografische eenheid is dan ook een
culturele eenheid.
Bovendien was de metafoor van de stad als oord van verderf hen niet vreemd (Blokland-
Potters, 1998; Rogers & Vertovec, 1995). Ze gingen uit van twee types samenlevingen:
'gemeinschaft' (platteland, traditioneel) en 'gesellschaft' (stedelijk, modern) (cfr Tönnies). Dit
waren ideaaltypes die overeenstemden met geografische grenzen. Volgens de Chicagoschool
leidt homogeniteit tot een buurtgemeenschap van mensen met gedeelde levenswijzen,
waarden en normen en heterogeniteit niet. Wirth is hierin erg duidelijk door te stellen dat door
een grote diversiteit aan mensen contacten kunstmatig en afstandelijk worden.
Volgens Park en Wirth lag de kern van het sociale leven in de materiële en ecologische
condities van de stad (Rogers en Vertovec, 1995). Deze kenmerken veroorzaakten andere
manieren van leven dan die op het platteland. Verstedelijking betekende meer diversiteit en
diversiteit betekende desintegratie. Het soort gemeenschap dat hier verheerlijkt werd was de
boerengemeenschap (Blokland-Potters, 1998, Rogers & Vertovec, 1995).
Er zijn veel kritieken geformuleerd op dit gedachtengoed. We gaan in het kader van deze
paper vooral op twee kritieken in. Een eerste kritiek betreft de gelijkstelling tussen diversiteit
en desintegratie. In deze paper zien we diversiteit niet als een tegenstelling maar als een
instrument voor gemeenschapsopbouw. Een tweede kritiek werd geformuleerd door de
netwerktheorie die de mogelijkheid biedt om diversiteit in te brengen en een andere invulling
geeft aan het concept gemeenschap.
6