Paper "diversiteit in verbondenheid" - UNIZO.be

"The erotic attraction here is precisely the obverse of community. In the ideal of
community people feel affirmed because those with whom they share experiences,
perceptions, and goals recognize and are recognized by them; one sees oneself
reflected in the others. There is another kind of pleasure, however, in coming to
encounter a subjectivity, a set of meanings, that is different, unfamiliar."
(1990: 239-240)
Deze aantrekkelijkheid ligt ook volgens Jacobs (1972: 73) niet in "togetherness". De vereiste
dat veel gedeeld moet worden tussen mensen drijft stadsbewoners uit elkaar. In de stad weet
niet iedereen alles van iedereen. Integendeel, alleen diegene die jij verkiest om iets tegen te
vertellen, weet veel over je. Dit is volgens Jacobs het meest waardevolle dat door zeer
verschillende stadsbewoners geapprecieerd wordt.
Om deze vraag omtrent 'wat aantrekkelijk is' verder uit te werken kunnen we weer een kijkje
nemen in de wereld van entertainment, maar deze keer op een andere manier. Emmelkamp
(1999) bestudeerde het succes van mediaproducten. Ze vroeg zich af waarom het ene
mediaproduct wel tot de verbeelding spreekt van een miljoenenpubliek en het andere niet. Eén
onmisbaar element is ambivalentie. De meest succesvolle mediaproducten zijn ongrijpbaar; ze
laten zich niet vastpinnen op één punt maar veranderen voortdurend. Ambivalentie vergroot
de interpretatiemogelijkheden. Het wekt de nieuwsgierigheid op en houdt de aandacht vast.
Ambivalentie kan tegenstrijdigheden en uitersten verenigen. Het gaat hier over het heen en
weer springen tussen beide. Ambivalenties houden het raadsel in stand, aldus Emmelkamp
(1999). De stad is ook een ambivalent gegeven. Het sociale leven springt er heen en weer
tussen anonimiteit en herkenbaarheid.
∗ De betekenis van aantrekkelijkheid voor verbondenheid
De 'small talk–competenties' van stadsbewoners hebben een betekenis voor het perspectief
van sociaal kapitaal. Om een sfeer van vertrouwen te creëren, wat belangrijk is bij sociaal
kapitaal, kan dergelijke small talk in de publieke ruimte (dus ook in sommige commerciële
instanties) van belang zijn. Small talk creëert immers familiariteit en vertrouwen. Ook Jacobs
(1972: 66) stelt dat "the trust of the city is formed over time from many, many little public
side-walk contacts". Deze informele contacten tussen mensen lijken triviaal maar de som
ervan is dat niet. Mensen kunnen door het frequente contact elkaar herkennen en er treedt
publieke familiariteit op. Deze familiariteit situeert zich tussen anonimiteit en intimiteit
(Blokland 1998) en houdt dus geen "private commitments" in (Jacobs, 1972: 67). Dit type
relaties bevordert de leefbaarheid in stadswijken (Blokland,1997,1998; Jacobs, 1972). Ook
Putnam geeft in een noot weer dat psychologen hebben aangetoond dat de meest 'casual social
interaction' een krachtig effect kan hebben op wederkerigheid tussen mensen. Wanneer
iemand kortstondig iets uitwisselt met een vreemde die passeert dan zal die vreemde sneller
hulp geven wanneer die iemand een ongeval heeft dan wanneer er geen contact was geweest
(Putnam 2000: 93). Small talk kunnen we binnen het perspectief van sociaal kapitaal zien als
een kleine maar niet te verwaarlozen investering.
Wanneer we het alledaagse leven in de stad van dichterbij bekijken zien we dat de relaties met
vreemden niet zo banaal en instrumenteel zijn als we het op het eerste zicht zouden denken.
Het perspectief van hier en nu relaties met vreemden is belangrijk omdat het niet uitgaat van
wat er niet meer is (een teneur van teloorgang). Het brengt nieuwe potenties en dynamieken in
(Soenen, 1998, 1999). De klemtoon ligt dus niet op wat er was, onze bagage, maar op wat we
hier en nu ervaren en creëren (Soenen, 2001a). We dienen in rekening te brengen wat de stad
hier en nu betekent voor stadsbewoners, en dienen dus niet alleen te kijken naar waarvoor het
21