Hoofdstuk 5 Verloren verleden (1990-1993).pdf

on: www.vijfeeuwenmigratie.nl
De illegaal als boeman
In de jaren zestig en zeventig hadden de 'gastarbeiders' een bufferfunctie
vervuld op de arbeidsmarkt. Ze waren makkelijk inzetbaar geweest en zeer
mobiel. Hun rechtspositie was in de loop van de jaren zeventig en tachtig
echter aanmerkelijk verbeterd, waardoor ze niet langer in aanmerking kwamen
voor de vuile, zware, ongezonde arbeid. Ze waren ook niet altijd meer
bereid om dat werk te doen tegen betaling van een loon dat niet eens zoveel
boven uitkeringsniveau lag.
Hun plaats werd steeds vaker ingenomen door illegalen zonder enige
rechtspositie. Wilden zij hun hoofd boven water houden, dan waren ze gedwongen
om met zich te laten sollen. Ze waren te kwetsbaar om verhaal te
halen, als ze onderbetaald of onheus behandeld werden. De straf voor de
'gesnapte' illegale werknemer was in verhouding veel ernstiger dan die voor
zijn baas. Hij werd namelijk van zijn inkomen beroofd en het land uitgezet.
De Amsterdamse hoofdcommissaris van politie, Eric Nordholt, zei in december
1990 voor de IKON-radio dat de opsporing van illegalen voor zijn
korps geen prioriteit was. De politie zou in de toekomst «meer energie
moeten steken in de vraag hoe zoveel mensen uit verschillende landen en
culturen hier democratisch en in vrede kunnen leven dan in de vraag of ze
hier wel mogen zijn». Niet de vraag wie illegaal in Nederland verbleef, was
relevant, maar de vraag waarom iemand illegaal hier was, zei Nordholt.
Hij ontketende daarmee een discussie, die zijn eigen partij, de pvdA, in
grote moeilijkheden bracht. Staatssecretaris Kosto wees de opvattingen van
Nordholt enkele dagen later resoluut van de hand. De politie moest illegalen
juist harder aanpakken, vond de bewindsman. Een aspect dat in de aandacht
voor illegalen nauwelijks aandacht kreeg, was dat een strenge controle op illegaal
verblijf in Nederland àltijd ten koste zou gaan van legaal gevestigde
buitenlanders, die veel talrijker waren. Want hoe konden de politie en ambtelijke
instanties het verblijfsrecht van personen anders controleren dan door
te letten op huidkleur?
Buitenlanders zouden te pas en te onpas staande gehouden kunnen worden,
zoals in België en Frankrijk al langer de praktijk was. En daar ging onmiskenbaar
een criminaliserend effect vanuit. In de Verenigde Staten, Engeland,
Frankrijk en België was telkens weer gebleken dat verscherpte
identiteitscontroles op straat en in openbare gelegenheden de aanleiding
vormden voor verstoorde verhoudingen tussen politie en immigranten.
Het kabinet vreesde - ondanks talloos veel blijken van het tegendeel -
nog steeds dat illegalen misbruik maakten van de collectieve voorzieningen
in Nederland. Een commissie onder leiding van de voormalige staatssecretaris
van Justitie Zeevalking kreeg de opdracht uit te zoeken hoe het ervoor
stond met de illegalen. In maart 1991 presenteerde de commissie-Zeevalking
haar eindverslag. Ze had geen enkele aanwijzing kunnen vinden dat il-
348 legalen op grote schaal profiteerden van de collectieve voorzieningen. Be-
EEN GOUDEN ARMBAND