VAN HOREN

Het gebaar [LAATSTE] begint meteen Plaats: de rechterhand wordt opde linker geplaatst (voor contact methet lichaam staat in de gebaartekeningeen kruisje aangegeven). Danvolgt een Beweging, een soort halvecircel, naar een punt hoger op de arm.De hand raakt daar weer het lichaam:de tweede Plaats.We kunnen nu heel goed dit PBPgebaarvergelijken met het woord[kat], dat op dezelfde manier is opgebouwduit componenten, namelijkMKM (Medeklinker, Klinker,Medeklinker). De componentBeweging fungeert in een gebaar alsde kern of klinker van een lettergreep,Plaats fungeert als medeklinkers).B wordt dan ook sonoorgenoemd en P niet-sonoor.We kunnen nu de volgende typengebaren naast vergelijkbare typenwoorden zetten:type geba. irkernP M PM PP MMPvoorbeeld[LAATSTE][DOOF][ZEGGEN][WATER][DUITSLAND]type woord[kat][af][na][u]figuur 2. typen gebaren uit NGT vergelekenmet typen woordenWat opvalt is dat [DUITSLAND] eengebaar is met alleen Plaats. Dat zou ingesproken taal een woord zijn dat uitsluitendbestaat uit een medeklinker.Dat lijkt merkwaardig, want [k] isgeen Nederlands woord. Toch komenmedeklinkers die op zichzelf een lettergreepvormen wel degelijk hier endaar voor: men denke aan de syllabischemedeklinkers uit oost-Nederlandse dialecten in een woordals [houdn].AssimilatieHet verschijnsel assimilatie bestaat ingesproken Nederlands uit assimilatie7van stembandtrilling, [uit-vaart]wordt [uit-faart], waarbij de stembandtrillingvan de [v] verloren gaatdoor gebrek aan trilling bij de [t], dieimmers stemloos is, en assimilatievan articulatieplaats van de medeklinker,[schoon-maken] wordt[schoom-maken]. Bij assimilatienemen medeklinkers eigenschappenover van de medeklinkers die naasthen staan. Voordat we kunnen gaanpraten over assimilatie in gebarentaal,moeten we eerst enkele begrippenuitleggen. In gebarentaal bestaanzowel éénhandige als tweehandigegebaren. De hand waaraan de voorkeurwordt gegeven bij het makenvan éénhandige gebaren wordt desterke hand genoemd. De anderehand is daarmee dan de zwakke. Eenvoorbeeld van een éénhandig gebaaris [HEKS].Het gebaar [HEKS]Bij een eenhandig gebaar neemt dezwakke hand een soort neutrale positienaast het lichaam in. Voor tweehandigegebaren is zowel de sterkeals de zwakke hand nodig. Het verschiltussen zwak en sterk is bijvoorbeeldgoed te zien bij een gebaar als[NODIG]. De sterke hand maakt eenbeweging, de zwakke neemt alleenmaar een positie in.het gebaar [NODIG]Hoeveelheid hand-assimilatieOok in gebarentalen komt bij samenstellingenassimilatie voor.Een samenstelling kan bestaan uit eenopeenvolging van een tweehandiggebaar en een éénhandig gebaar. Alsje nu van de twee afzonderlijke gebarenwerkelijk een samenstellingmaakt, dan ontstaat er een gebaar datin zijn geheel met twee handen wordtgemaakt. Dus, 2 + 1 _ 2. Dit wordt'weak hand perseverance' genoemd.Een voorbeeld hiervan uit het sprookje'De boze heks verveelt zich' is:[de toverdrank wordt onschadelijkgemaakt]: De representatie in NGT bijdeze tekst bestaat uit de volgendegebaren: [GEUR], een tweehandiggebaar, en [WEGDUWEN], een éénhandiggebaar. De daaruit ontstanesamenstelling is tweehandig.Schematisch ziet dat er als volgt uit(waarbij een voorbeeld uit hetNederlands naast dit voorbeeld uitNGT is gezet):1 [-stem] [=stem]I[GEUR] [WEGDUWEN] uit vaart[f]In een samenstelling kan het ookvoorkomen dat een éénhandig gebaargevolgd wordt door een tweehandiggebaar.De samenstelling die hieruit volgt iseen tweehandig gebaar. Dus, 1 + 2 -•2. Dit verschijnsel wordt 'weak handantecipation' genoemd. Een voorbeeldhiervan uit American SignLanguage (ASL) is:[iemand een slechte naam bezorgen]:De representatie in ASL bestaat uit devolgende gebaren: [BLACK], een éénhandiggebaar en [NAME] een tweehandiggebaar. De daaruit ontstanesamenstelling is tweehandig, want bij[BLACK A NAME] wordt [BLACK]uitgevoerd met de zwakke hand van[NAME].vil/, jaargang 33 nummer 3 • oktober 1993•El