VAN HOREN

ARTIKELENReflecties op het lezen van dove kinderen.Connie Fortgens & Harry KnoorsSamenvatting.Dit is een reactie op'Bespiegelingen over het leren lezen vandove kinderen' van Marian Hoefnagel in Van Horen Zeggen, 35,4, 1994. In dat artikel stelt Hoefnagel voor de relatie tussen klanken woord in het leesonderwijs aan dove kinderen achterwege telaten. In plaats daarvan zouden deze kinderen moeten leren lezenvia 'visuele herkenning'. Er is echter voldoende onderzoek gedaanwaaruit blijkt dat haar voorstel geen navolging verdient.1. InleidingIn het laatste nummer van Van HorenZeggen uit 1994 maakt Hoefnagel onsdeelgenoot van haar bespiegelingenomtrent het leren lezen van dove kinderen.Zij begint haar artikel met eenoverzicht van een tweetal 'taalkundigeprincipes' die een rol spelen bij hetleren lezen van kinderen. Eén van dieprincipes is dat kinderen in het procesvan het aanvankelijke lezen lerenom geschreven woorden te verklanken.Dit principe wordt in nogal watleesmethodes vorm gegeven doorkinderen in eerste instantie gemakkelijkte analyseren, klankzuivere woordenaan te bieden. De porté vanHoefnagels bespiegelingen is dat ditprincipe in geval van dove kinderenmaar beter overboord gezet kan worden.'Het lijkt niet logisch dove kinderenvia analyse en synthese van spraakklankente leren lezen en schrijven,aangezien deze methodieken een zeergroot beroep doen op het kunnenhoren' schrijft Hoefnagel op pagina104 en op dezelfde pagina gaat zeverder met 'Omdat het koppelen vanwoordbeelden (van het Nederlands)aan bekende concepten klank-onafhankelijkkan gebeuren, lijkt hetlogisch het lees-leerproces van dovekinderen te beginnen met de(Nederlandse) woorden van de voorhen bekende, algemene gebaren.'.LHoefnagel pleit voor globale woordVHZ «jaargang 35 nummer 3 • oktober 1995herkenning als leidend principe inhet leesleerproces van dove kinderen,waarbij de aan te bieden woordengoed geselecteerd moeten worden opoptimale visuele waarneembaarheid.In Hoefnagels woorden: 'Leren lezenvia "visuele herkenning" lijkt voordove kinderen een veel meer geëigendemethodiek.' (p.104).Het lijkt inderdaad zo logisch, maaris het dat ook wel...?Wat Hoefnagel schrijft is verre vannieuw. Het is een pleidooi voor deterugkeer naar de traditionele aanpakvan het leren lezen van dove kinderen,naar het ideo-visuele lezen vanonder meer Van Uden (1977). Met eentweetal aanpassingen dan wel te verstaan,namelijk dat in Hoefnagelsvoorstellen globaalwoorden aangebaren gekoppeld worden en dat ereen selectie op visuele waarneembaarheidplaatsvindt.In het Naschrift bij haar artikel roeptHoefnagel op tot meer bespiegelingen,vanwege het feit dat dove kinderenlang zo goed niet leren lezen alshun horende leeftijdgenootjes. Dit feitstaat wat ons betreft niet ter discussie,het wordt immers sedert vele jarengedocumenteerd in diverse onderzoekenuitgevoerd op verschillendeplaatsen op onze aarde. Het leesprobleemvan dove kinderen is blijkbaareen uitermate groot en zeer hardnekkigprobleem, een probleem dat nieteventjes opgelost lijkt te kunnen wordendoor bespiegelingen van welkeaard dan ook, zeker niet als diebespiegelingen alleen door logicavoortgedreven worden."Het is onze stellige overtuiging datverbeteringen in de leesresultaten vandove kinderen zeer zeker te bewerkstelligenzijn, maar dat het eerder omkleine stapjes vooruit zal gaan, danom de grotesprong voorwaarts."Gehoor geven aan de voorstellen vanHoefnagel betekent naar onzemening echter een grote sprong achterwaarts.Het feit dat zij het principevan globaalherkenning heilig verklaarten de letter-klankkoppelingterzijde schuift lijkt wellicht logisch,maar is zeker niet verstandig.2. Lezen en verklankenHet kunnen verklanken van geschrevenwoorden en zinnen is belangrijkomdat het kinderen in staat stelt tijdenshet lezen geïnternaliseerdespraak te gebruiken. Ze kunnen dande fonologische component van hunwerkgeheugen gebruiken voor hetverwerken van geschreven taal. Hetbelang hiervan is drieledig. Op de eersteplaats zorgt verklanking vanschrift voor een optimale, automatischeen eenduidige woordherkenning.Op de tweede plaats is verklankenvan waarde voor het kortstondig"Het vlot en goed kunnen herkennenvan geschreven woordenis van belang, omdat er zo ruimte vrij komt voor ander mentaleprocessen, met name voor hetbegrijpen van tekst."opslaan in het werkgeheugen vanonbekende woorden. Nadat er bete-