Het warme bad en de koude douche - Rijksoverheid.nl

De subjectieve kwalificatie van de respondenten geldt ook voor de gebezigde termen als‘hersenspoelen’ en ‘verlies van de identiteit’. Bij beide aanduidingen kunnen op zijn minstwetenschappelijke voorbehouden worden gemaakt. Het zijn termen die in een specifiekantisektenframe thuishoren en die mensen gebruiken om uitdrukking te geven aan hetgeenze hebben meegemaakt. Omgekeerd geldt ook dat de dichotomie criminologisch-psychologischin de praktijk wellicht te grof is. Het is voorstelbaar dat bepaalde misstanden, die nuals ’psychologisch’ zijn gekwalificeerd en beschreven, geschaard kunnen worden onder eenartikel in het Wetboek van Strafrecht. In het bijzonder wordt hierbij gedoeld op strafbaredwang (artikel 284 WvSr). Op dit aspect wordt in het volgende hoofdstuk nader ingegaan.Hoe moeten de misstanden worden geduid? Bij criminologische misstanden is dat in theorieduidelijk. Idealiter kan aangifte worden gedaan en de politie kan vervolgens opsporingsonderzoekverrichten en de eventuele verdachte aanhouden. De rechter bepaalt uiteindelijkof er sprake is van een strafbaar feit. Er is geen duidelijke norm aan de hand waarvan kanworden bepaald of psychologische situaties of gebeurtenissen wel of geen misstand zijn.Groepsdynamische processen, waarin dus de sekteleden en de sekteleider een aandeel hebben,kunnen leiden tot toestanden die achteraf door de leden worden aangemerkt als misstand.Voormalige leden vinden – terugkijkend – dat zij dingen hebben gedaan of nagelatenwaar zij spijt van hebben of zich voor schamen en maken daar in hun eigen woorden meldingvan aan de onderzoekers. Hun verhalen leveren een lijst op van voorbeelden van allerleimogelijke misstanden. Het is in het kader van dit onderzoek niet controleerbaar geblekenin hoeverre de leden ten tijde van hun verblijf in de sekte die toestanden ook als misstandzouden hebben aangemerkt. Mensen die tot een religieuze beweging toetreden, kunnenveranderen, zowel qua uiterlijk maar zeker ook qua overtuigingen, normen en waarden.In de optiek van buitenstaanders – en later ook van de leden zelf – kan die verandering alswezensvreemd voorkomen. In deze context worden ook de termen als ‘verlies van identiteit’en ‘hersenspoelen’ gebruikt. Dat leden een relatief bewuste keuze kunnen maken over hunverblijf in of uittreding uit een sekte staat in contrast met begrippen als ‘hersenspoelen’ enhet aannemen van een ‘sekte-identiteit’.Een belangrijke vraag, mede met het oog op het instrumentarium voor recht en zorg, isin hoeverre de beschreven misstanden uniek zijn voor sekten. Strikt genomen, is dat geenonderwerp van onderzoek geweest. Ervan uitgaande dat met name de psychologische misstandenhet gevolg zijn van allerlei groepsdynamische processen is de veronderstellinggerechtvaardigd dat ook in andere sociale verbanden dergelijke misstanden kunnen voorkomen.Het uitvergrote ‘wij-zijdenken’, om een voorbeeld te noemen, is ook terug te zien bijfanatieke voetbalfans. Groepsdruk en dwingend leiderschap komen ook voor in bedrijvenen het afstaan van inkomen ten behoeve van de beweging is ook een politieke partij nietvreemd. Dit moet niet worden opgevat als een pleidooi om de misstanden in sekten te bagatelliseren.Er vinden toestanden plaats die in elk geval op individueel niveau grote impactkunnen hebben.Misstanden 115