3.4 Toe- <strong>en</strong> uittredingAan het mom<strong>en</strong>t dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> sekte toetred<strong>en</strong>, zijn twee invalshoek<strong>en</strong> te on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong>.De eerste is wat e<strong>en</strong> sekte zelf doet aan werving. Witteve<strong>en</strong> (1984) constateertdat beweging<strong>en</strong> nauwelijks aan wervingsactiviteit<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>en</strong> het vooral moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vanmond-tot-mondreclame, uitzon<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> daargelat<strong>en</strong>. Led<strong>en</strong> van beweging<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> welm<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op straat aansprek<strong>en</strong> om h<strong>en</strong> te wijz<strong>en</strong> op hun boodschap. Van geraffineer<strong>de</strong> wervingsmethod<strong>en</strong>is ge<strong>en</strong> sprake (Witteve<strong>en</strong>, 1984), hoewel dit wel wordt g<strong>en</strong>oemd in heton<strong>de</strong>rzoek van Schnabel (1982).De twee<strong>de</strong> invalshoek gaat uit van <strong>de</strong> pot<strong>en</strong>tiële led<strong>en</strong> zelf. De kernvraag is waarom m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>toetred<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> sekte. In <strong>de</strong> literatuur kom<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> factor<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> (o.a.Jespers, e.a., 2009; Nelson, 1987; Van <strong>de</strong>r Lans, 1981). M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> zich aangetrokk<strong>en</strong>tot e<strong>en</strong> sekte die aansluit bij hun eig<strong>en</strong> opvatting<strong>en</strong>. Zij zoek<strong>en</strong> naar religieuze ervaring<strong>en</strong>,geestelijke groei, zingeving <strong>en</strong> vind<strong>en</strong> die behoeft<strong>en</strong> bevredigd bij <strong>de</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> sekte. <strong>Het</strong>gaat om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die, voordat zij tot e<strong>en</strong> sekte toetred<strong>en</strong>, al geïnteresseerd zijn in religieuzevraagstukk<strong>en</strong> (Lofland, 1977; Lofland & Stark, 1965; Rambo, 1999). <strong>Het</strong> toetred<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong>sekte, in casu <strong>de</strong> bekering, is e<strong>en</strong> proces waarvan <strong>de</strong> uitkomst afhankelijk is van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>voorwaard<strong>en</strong>. Die voorwaard<strong>en</strong> zijn dat:1. iemand gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> lange tijd aan hevige spanning<strong>en</strong> blootstaat;2. zijn/haar problem<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong> religieus perspectief bekijkt;3. zichzelf gaat beschouw<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> religieus zoek<strong>en</strong><strong>de</strong>;4. op e<strong>en</strong> keerpunt in het lev<strong>en</strong> in contact komt met e<strong>en</strong> religieuze beweging;5. affectieve relaties vormt met led<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ze beweging;6. ge<strong>en</strong> hechte band<strong>en</strong> (meer) heeft met person<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> beweging;7. na e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve omgang met <strong>de</strong> groep hun wereldbeeld overneemt <strong>en</strong> zich aan<strong>de</strong> beweging gaat wijd<strong>en</strong> (Lofland & Stark, 1965).Percy (2000) betrekt <strong>de</strong> vraag waarom m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich tot sekt<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> aangetrokk<strong>en</strong> op hetfamiliegevoel. Families zijn e<strong>en</strong> universeel symbool voor intimiteit, waarin ie<strong>de</strong>r zich veiligkan ontwikkel<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> zelfstandig individu. Sekt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> in die zin ook funger<strong>en</strong> alse<strong>en</strong> substituut voor e<strong>en</strong> biologisch bepaald familieverband. Ook an<strong>de</strong>re auteurs zoek<strong>en</strong> indie richting. Krol (1998) b<strong>en</strong>oemt <strong>de</strong> aantrekkelijke kant<strong>en</strong> van alternatieve beweging<strong>en</strong>voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die zoek<strong>en</strong> naar aandacht, warmte, zingeving, creativiteit, id<strong>en</strong>tificatiefigur<strong>en</strong><strong>en</strong> groepsbinding die <strong>de</strong> e<strong>en</strong>zaamheid kan oploss<strong>en</strong> <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> kan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Daarnaastwordt er door auteurs op gewez<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> nieuw religieus of spiritueel perspectief kan help<strong>en</strong>bij <strong>de</strong> zingeving van het lev<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> of kan help<strong>en</strong> bij vrag<strong>en</strong> waarmee zij worstel<strong>en</strong>(Jespers, e.a., 2009; Spilka, Shaver & Kirkpatrick, 1985).Van <strong>de</strong>r Lans (1981) heeft 33 interviews gehoud<strong>en</strong> met led<strong>en</strong> van on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> DivineLight Mission. Hij stelt dat gevoel<strong>en</strong>s van onvre<strong>de</strong>, e<strong>en</strong>zaamheid, machteloosheid, grotereligieuze belangstelling, behoefte aan geborg<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> veiligheid telk<strong>en</strong>s terugker<strong>en</strong><strong>de</strong>Nieuwe religieuze beweging<strong>en</strong> in <strong>de</strong> literatuur 43
on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> zijn. Sekteled<strong>en</strong> omschrijv<strong>en</strong> hun eerste ervaring<strong>en</strong> met <strong>de</strong> sekt<strong>en</strong> vaak positiefin term<strong>en</strong> van vri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> e<strong>en</strong> warm onthaal. Dit f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> wordt ook wel love bombingg<strong>en</strong>oemd (IACSSO, 2008).De red<strong>en</strong><strong>en</strong> voor het verlat<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> religieuze beweging zijn on<strong>de</strong>rzocht door De Bruijnee.a. (2009) die 100 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van evangelische geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> schriftelijk daarnaar hebb<strong>en</strong>gevraagd. G<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn het geslot<strong>en</strong> karakter van <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te, manipulatie doorlei<strong>de</strong>rs, het gedachtegoed botst met <strong>de</strong> werkelijkheid, bijvoorbeeld als het gaat om ziekte <strong>en</strong>lijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> het heers<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> doofpotcultuur. De elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die <strong>de</strong> led<strong>en</strong> aanvankelijk alspositief aanmerk<strong>en</strong>, slaan naar verloop van tijd om in het teg<strong>en</strong><strong>de</strong>el. Zo wordt geborg<strong>en</strong>heidbeklemming, <strong>en</strong>thousiasme wordt dwang, ruimte voor emoties wordt oppervlakkigheid,vrije structuur wordt onveilige willekeur <strong>en</strong> zekerheid wordt gebrek aan op<strong>en</strong>heid. <strong>Het</strong> vertrekgaat niet altijd zon<strong>de</strong>r problem<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> ervaart dat als e<strong>en</strong> ingrijp<strong>en</strong><strong>de</strong> gebeurt<strong>en</strong>is.Wright (1984) heeft on<strong>de</strong>rzoek gedaan on<strong>de</strong>r 45 ex-led<strong>en</strong> van sekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> vindt vier red<strong>en</strong><strong>en</strong>waarom m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> uittred<strong>en</strong>. Dit zijn <strong>de</strong> vermin<strong>de</strong>ring van isolatie van <strong>de</strong> buit<strong>en</strong>wereld, hetontstaan van e<strong>en</strong> niet-toegestane relatie binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> sekte, het niet-bereik<strong>en</strong> van <strong>de</strong> gehooptetransformatie of inconsist<strong>en</strong>ties tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> han<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> van <strong>de</strong> lei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> <strong>de</strong> i<strong>de</strong>al<strong>en</strong> die hij/zij repres<strong>en</strong>teert. Naarmate m<strong>en</strong> meer in e<strong>en</strong> sekte <strong>en</strong> haar i<strong>de</strong>al<strong>en</strong> heeft geïnvesteerd, is <strong>de</strong>stap om uit <strong>de</strong> beweging te tred<strong>en</strong> moeilijker te nem<strong>en</strong>.<strong>Het</strong> gegev<strong>en</strong> dat person<strong>en</strong> om voornoem<strong>de</strong> red<strong>en</strong><strong>en</strong> uittred<strong>en</strong> uit sekt<strong>en</strong>, wordt door sommigeon<strong>de</strong>rzoekers als bewijs gezi<strong>en</strong> dat hers<strong>en</strong>spoel<strong>en</strong> niet bestaat <strong>en</strong> <strong>de</strong> sociale controlebinn<strong>en</strong> sekt<strong>en</strong> maar tot op bepaal<strong>de</strong> hoogte werkt (Barker, 1989; Wright, 1991).Effect<strong>en</strong> van toe- <strong>en</strong> uittred<strong>en</strong>De positieve aspect<strong>en</strong> van het toetred<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> sekte blijk<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek vanGalanter, Robbins, Rabkin <strong>en</strong> Deutsch (1979) on<strong>de</strong>r 237 led<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Unification Church.Zij hebb<strong>en</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>tale toestand van <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzocht die zich tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> van <strong>de</strong> workshopshebb<strong>en</strong> bekeerd. Na hun bekering volg<strong>en</strong> <strong>de</strong> led<strong>en</strong> e<strong>en</strong> 1-daagse workshop, gevolgddoor e<strong>en</strong> 2-daagse <strong>en</strong> e<strong>en</strong> 7-daagse workshop die dur<strong>en</strong> van 8 uur tot 23 uur. De workshopsbestaan uit lezing<strong>en</strong>, sport <strong>en</strong> ontspanning. De activiteit<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> groep gedaan.Desgevraagd voel<strong>en</strong> <strong>de</strong> bekeerling<strong>en</strong> zich niet psychisch on<strong>de</strong>r druk gezet. De algeheleconclusie is dat <strong>de</strong> bekering verband houdt met e<strong>en</strong> afname in allerlei psychische klacht<strong>en</strong>.De bekeerling<strong>en</strong> zijn over het algeme<strong>en</strong> positief gestemd over zichzelf <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>min<strong>de</strong>rheid heeft negatieve ervaring<strong>en</strong> na haar bekering in term<strong>en</strong> van zich ongelukkigvoel<strong>en</strong>, slaap- <strong>en</strong> eetproblem<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gevoel te hebb<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r iemands invloed te staan.Schnabel (1982) beschrijft op basis van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> studies uit <strong>de</strong> daaraan voorafgaan<strong>de</strong>perio<strong>de</strong> <strong>de</strong> psychologische effect<strong>en</strong> van het toe- <strong>en</strong> uittred<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die lid word<strong>en</strong> vane<strong>en</strong> sekte hebb<strong>en</strong> bij hun intre<strong>de</strong> vaak psychische klacht<strong>en</strong>. Led<strong>en</strong> van sekt<strong>en</strong> voel<strong>en</strong> zichpsychisch vaak beter dan voor hun intre<strong>de</strong> in vergelijking met e<strong>en</strong> controlegroep van niet-44 <strong>Het</strong> <strong>warme</strong> <strong>bad</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> kou<strong>de</strong> <strong>douche</strong>
- Page 4: Het warme baden de koude doucheEen
- Page 10 and 11: 1InleidingMet enige regelmaat halen
- Page 13 and 14: Ook is er nauwelijks specifieke zor
- Page 16: Methoden van onderzoek
- Page 19 and 20: gen uit buitenlandse studies hoeven
- Page 21 and 22: Tabel 2.2 - Interviews respondenten
- Page 23 and 24: er 33 unieke hits (misstanden) over
- Page 25 and 26: gebruikgemaakt van verschillende in
- Page 27 and 28: Eindnoten1. www.sekten-info.nl.2. Z
- Page 30 and 31: 3Nieuwe religieuze bewegingen in de
- Page 32 and 33: ging in een land en de introductie
- Page 34 and 35: Sekten in de samenlevingHoe sekten
- Page 36 and 37: minder concreet en meetbaar is in v
- Page 38 and 39: en fabriek heeft verkocht. Daarnaas
- Page 40 and 41: ontvoering of onthouding van medisc
- Page 42 and 43: teweegbrengen, zijn wetsovertreding
- Page 46 and 47: leden en functioneren ook in sociaa
- Page 48 and 49: verwarring. De problemen die uitget
- Page 50 and 51: zijn daden of niet-handelen ernstig
- Page 52 and 53: ewegingen aan te pakken. In 1992 vo
- Page 54 and 55: processen gebeuren in (besloten) gr
- Page 56: Empirisch onderzoek
- Page 59 and 60: twee categorieën die elk weer uit
- Page 61 and 62: Ongeveer driekwart van de sekten he
- Page 63 and 64: “De leidersfiguur is bijna inwiss
- Page 65 and 66: Volgens een voormalig sektelid fung
- Page 67 and 68: Opvallend is dat bij een vijftal se
- Page 69 and 70: Zo vertelt een van de ex-leden: “
- Page 71 and 72: Tabel 4.5 - Geslacht van de volgeli
- Page 73 and 74: Tabel 4.6 - Opleidingsniveau volgel
- Page 75 and 76: chologische hulpverlening: “Ik he
- Page 77 and 78: Uit de geraadpleegde bronnen komt n
- Page 79 and 80: te verlaten, verlaat hij de groep.
- Page 81 and 82: ge-sms’t door de anderen. Mijn be
- Page 83 and 84: in Nederland te inventariseren, maa
- Page 85 and 86: Eindnoten1. Zo zijn er bijvoorbeeld
- Page 87 and 88: van dergelijke misstanden terug te
- Page 89 and 90: leider voor de rechtbank. Ook in ee
- Page 91 and 92: De kinderen blijven in voornoemde g
- Page 93 and 94: in een geval de zaak onderzoekt en
- Page 95 and 96:
Een gevolg van hersenspoelen, is vo
- Page 97 and 98:
teweegbrengen. “Ik had een laag s
- Page 99 and 100:
was alles pais en vree en was ik de
- Page 101 and 102:
achteraf zeggen dat een persoon dez
- Page 103 and 104:
Bij het isoleren van de buitenwerel
- Page 105 and 106:
Enkele respondenten, ook uit de bew
- Page 107 and 108:
of persoonlijke ontwikkeling van de
- Page 109 and 110:
tegen de persoon in die ik was. Ik
- Page 111 and 112:
In een later stadium doen ze het ec
- Page 113 and 114:
wordt vaak de gehele relatieperiode
- Page 115 and 116:
hierbij eveneens een rol. Andere de
- Page 117 and 118:
Eindnoten1. Het kan zijn dat een mi
- Page 119 and 120:
misbruik en bedreiging. Het komt oo
- Page 121 and 122:
oorzaak voor deze problematiek ligt
- Page 123 and 124:
Met de deskundigen is ook gesproken
- Page 125 and 126:
Volgens de voormalige leden en fami
- Page 127 and 128:
antwoording en kan zelf geschillen
- Page 129 and 130:
1. Het onderwerp sekte is bij insta
- Page 131 and 132:
de ervaringen met professionele hul
- Page 133 and 134:
standen, zoals beschreven in het vo
- Page 135 and 136:
te herkennen en behandelen. Er is g
- Page 137 and 138:
het woord) beschermt of voor gespec
- Page 139 and 140:
‘verder gaan’. Via het handelsr
- Page 142 and 143:
7ConclusiesIn dit hoofdstuk volgen
- Page 144 and 145:
• Misstanden die zich voordeden
- Page 146 and 147:
Sommige respondenten nuanceren dat
- Page 148 and 149:
de gevonden misstanden van bescheid
- Page 150 and 151:
7. Welke voorzieningen bieden zorg
- Page 152:
in het spel zijn - ingewikkeld kan
- Page 156:
Samenvatting,geraadpleegde bronnene
- Page 159 and 160:
Nieuwe religieuze bewegingen in de
- Page 161 and 162:
om kinderen en volwassenen gaan. Ve
- Page 163 and 164:
zitten en die mogelijk positiever z
- Page 165 and 166:
Literature on new religious movemen
- Page 167 and 168:
to various cults (in 14 and 13 of t
- Page 169 and 170:
positive about their joining the cu
- Page 171 and 172:
Beetstra, T.A. (2009).Van kwaad tot
- Page 173 and 174:
Hoekstra, E.G. & Ipenburg, M.H. (20
- Page 175 and 176:
Meijers, A.P.H. & Ploeg, T.J. van d
- Page 177 and 178:
Singelenberg, R. (1993). Christian
- Page 179 and 180:
NieuwsberichtenConinck, G. de (2012
- Page 181 and 182:
12. Wat is de reden dat u geen lid
- Page 183 and 184:
10. Heeft u die misstanden ooit erg
- Page 185 and 186:
• Sprak persoon over toetreding
- Page 188:
Bijlage 3 Interviewprotocol deskund
- Page 191 and 192:
Prof. mr. F. OldenhuisDe heer P. Pi
- Page 193 and 194:
Stemmen in het hoofdTer plaatse ges
- Page 196 and 197:
Uitgaven verschenen in de Bekereeks
- Page 198:
Oosterse TeeltVietnamezen in de hen