Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde 2014 nummer 2
De apathische maatschappij
en de onbegrepen activist
Waarom doen we niks? Ik begrijp niet waarom de maatschappij gewoon verder gaat
alsof er niks aan de hand is, terwijl we juist radicale veranderingen nodig hebben.
Dit vraagstuk houdt mij al heel lang bezig. In mijn zoektocht stuitte ik op het werk
van Joanna Macy.* Haar boeken hebben mij in de afgelopen jaren antwoorden
gegeven op deze vraag. Deze kennis geef ik graag door aan anderen.
Door mara (www.cre-act.net)
Als wij langdurig de strijd willen aangaan
is het belangrijk om ook met je gevoelens
te leren omgaan. Juist het bewustzijn over
wat er allemaal mis is, is niet altijd makkelijk.
Dat het goed fout gaat in de wereld
hoef ik verder niet uit te leggen, dat weet
je maar al te goed. Ik heb meegemaakt dat
anderen niet begrepen waarom ik me hierover
druk maak. Voor iedereen die onbegrip
ervaart wil ik zeggen: angst, woede en
verdriet om de wereld is normaal!
De activist
Juist als activist – een ieder die bezig is
met zijn of haar strijd in deze wereld – wil
je weten over de misstanden in de wereld
waartegen gestreden moet worden. Dit kan
dan ook als een zware last voelen. Je voelt
de verantwoording en de urgentie om wat
te doen. Als je actief bent kun je ook de
dreiging of gevolgen voelen van repressie
of onbegrip. Er is altijd zoveel te doen,
dat je niet de tijd hebt om te niksen of om
te rouwen. Het kan frustrerend zijn als je
probeert het publiek wakker te schudden
dat liever weg kijkt. Met deze voortdurende
toestand ligt cynisme, depressie en burnout
op de loer.
Het grootste gevaar is apatHie
Dit Griekse woord ‘apatheia’ betekend letterlijk
‘niet lijden’, het is het onvermogen of
de weigering om pijn te ervaren. De pijn die
steeds meer gevoeld wordt is niet alleen
het persoonlijke verlies. Het verliezen van
iets wat zo omvangrijk is dat we het bijna
niet kunnen bevatten; de gevaren in de
toekomst en de destructie van de aarde.
Die pijn is de prijs voor ons bewustzijn en
het heeft een doel; het is een waarschuwingssignaal.
Door deze pijn te onderdrukken,
blokkeren we de feedback. Zo
verhinderen we ook doeltreffende reacties
om in actie te komen.
verDringing van pijn
Deze pijn is beangstigend, omdat we vrezen
dat als we deze gevoelens laten doordringen,
we zullen instorten. Het systeem
waarin we leven is totaal absurd. Om
ons dus niet te laten overspoelen door
totale zinloosheid, kijken de meeste mensen
liever de andere kant op. Bovendien
wordt doemdenken niet verwelkomt in een
samenleving die zegt ‘laten we het gezellig
houden’.
Bijna niemand in de industriële groeimaatschappij
kan ontkennen medeplichtig te
zijn. We onderdrukken de pijn niet
alleen uit schaamte of schuldgevoel,
maar ook uit bezorgdheid.
We willen namelijk de mensen
die dichtbij staan niet onnodig
belasten of ongerust maken en
niet de indruk wekken dat we te
labiel en emotioneel zijn. We zijn
vaak opgegroeid in een cultuur
die eeuwenlang rede van emotie
gescheiden heeft. Er heerst in
onze westerse cultuur de zienswijze
om onszelf als geïsoleerde
individuen te zien. Zodoende
zijn mensen gaan denken dat
gevoelens van o.a. woede over de
wereld een weerspiegeling is van
een persoonlijk opgelopen trauma.
We worden verleid om gevoelens
van solidariteit met onze
medewezens te wantrouwen. Het
gaat er maar moeilijk bij ons in dat we pijn
kunnen hebben om wat er gebeurd met de
aarde. Dat deze civilisatie ons verdriet aan
doet en dat een dergelijke pijn authentiek,
terecht en gezond is.
Als je de bezorgdheid om de wereldwijde
bedreiging ter sprake brengt, krijg je vaak
ongeveer deze reactie: ‘Ja, maar daar kun
je toch niets aan doen, dus waarom zou
je erover nadenken’. Dat zou betekenen
dat we alleen over dingen zouden mogen
nadenken die we kunnen veranderen. Dan
worden we niet alleen in ons handelen
tegengehouden maar ook ons denken
wordt beperkt. Dus hoe kleiner ons aandachtsgebied,
hoe kleiner onze invloedssfeer.
Uiteindelijk worden we dan net zo
machteloos als we vreesden te zullen zijn.
Weerstand tegen het horen van pijnlijke
informatie komt eerder voort uit een
angst voor het machteloos voelen, dan het
onvermogen om een verandering tewerkstellen.
Er is niemand die ons weerhoudt
onze moed en creativiteit in te zetten voor
de bescherming van het leven op aarde.
Waarom onderdrukken dan toch zoveel
mensen in onze samenleving deze natuurlijke
reactie?
14