Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde 2014 nummer 2
Wie Herdenkt Wat?
In diverse betrokken landen vinden in 2014 herdenkingen plaats.
Opvallend was hoe de conservatieve Britse minister van Onderwijs
Michael Gove zich begin dit jaar beklaagde over de vertekening
van het beeld van de Eerste Wereldoorlog. Een beeld dat volgens
hem scheef getrokken was door onder andere de populaire satirische
televisieserie Black Adder. Gove voer vooral uit tegen linkse
politici, activisten en historici. Het is duidelijk dat zijn voorkeur
uitgaat naar een patriottische viering van de Great War tegen het
Pruisische militarisme. De macht van het Verenigd Koninkrijk was
in die dagen over haar hoogtepunt heen en zou worden afgelost
door de economisch en militair opkomende Verenigde Staten.
De Fransen zullen herdenken dat ze na het Verdrag van Versailles
Elzas en Lotharingen terugkregen van de Duitsers. Ondertussen
is de toch al in grote problemen verkerende Europese Unie niet
in staat om een officiële EU herdenking te organiseren, want ‘WO
I heeft in 2014 heel verschillende betekenissen’.7 Het verliezende
Duitsland werd zwaar gestraft met de herstelbetalingen van
Versailles, hetgeen de roep om wraak in dat land versterkte met
alle verschrikkelijke gevolgen van dien.
Nationalistische
tegenstellingen zijn terug van
nooit weggeweest, en dit geldt
ook voor de imperialistische
tegenstellingen
Nationalistische tegenstellingen zijn in 2014 terug van nooit weggeweest.
Rechts-populistische stromingen kunnen zich overal
verheugen op een groeiende aanhang. En datzelfde geldt voor de
imperialistische tegenstellingen, waarbij nieuwe opkomende groot-
machten (zoals bijvoorbeeld
China) de plaats innemen
van de oude Rijken. En ook
de spanningen rondom de
Krim en Oekraïne tonen aan
dat de imperialistische wedijver
nog springlevend is.
De Eerste Wereldoorlog kan
dan ook in de woorden van
de historicus Eric Hobsbawm
(1917-2012) beschouwd worden
als het begin van de
korte twintigste eeuw.8 Met
deze oorlog werd een serie
van crises in het wereldkapitalisme
geopend. Wanneer
deze crises niet opgelost
worden, zouden deze nog steeds kunnen leiden, ook nu in de eenentwintigste
eeuw, tot de totale vernietiging van de mensheid of
een drastische inkrimping ervan, inclusief de bijbehorende levensvooruitzichten.
Kortom óf socialisme óf barbarij. De mensheid
wordt daarbij nu niet alleen bedreigd door de toenemende verspreiding
en dodelijkheid van massavernietigingswapens, maar ook door
de zich gestaag opbouwende ecologische wereldcatastrofe.
socialisme of BarBarij
Voor deze barbarij moet daarom een alternatief worden gecreëerd.
En ook hier kunnen we aanknopen bij de Eerste Wereldoorlog. De
grote meerderheid van socialistische partijen (zoals de Duitse
SPD onder leiding van Kautsky) en vakbonden besloot in flagrante
schending van de gemaakte afspraken op internationale socialistische
congressen toch de eigen bourgeoisie te ondersteunen
en in de parlementen voor de mobilisatiekredieten te stemmen.
Zelfs een deel van de anarchisten koos onder aanvoering van
Peter Kropotkin en Christiaan Cornelissen anarchistisch partij.9
Kortom, een geweldige vorm
van muiterij!
Een kleine dappere minderheid van revolutionaire socialisten
(zoals bijvoorbeeld in Nederland Anton Pannekoek, Herman
Gorter (1864-1927) en Henriette Roland Holst (1869-1952)) en
anarchisten besloot zich hier tegen te verzetten. Daarnaast
ontstond zo nu en dan ook spontaan verzet. We kunnen daarbij
denken aan het Kerstbestand van 1914. Soldaten aan de verschillende
kanten van het westelijk front stopten met schieten, schudden
elkaar de hand, deelden cadeaus uit en voetbalden in niemandsland.
Kortom een geweldige vorm van muiterij!10 Ook na
dit kerstbestand werd zo
nu en dan door de militairen
in plaats van op
elkaar in de lucht geschoten.
Denk ook aan het
groeiende antimilitarisme
als gevolg van het
in ons land gelanceerde
dienstweigeringsmanifest.11
En inspirerend zijn
natuurlijk de Nederlandse
vrouwen die een belangrijke
rol speelden in de
demobilisatiestrijd in het
neutrale Nederland en
vooraan stonden bij het
Amsterdamse aardappeloproer
van juli 1917.
56