Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde
Oekraïne: een poging tot verheldering
potten, ketels en verwarring
De gebeurtenissen in Oekraïne vanaf herfst 2013 hebben in
linkse en anarchistische kring nogal wat verwarring en verdeeldheid
veroorzaakt. Dat is te begrijpen. We zagen ‘Maidan’:
een opstand met grote demonstraties, straatgevechten tegen een
keihard opererende oproerpolitie, en uiteindelijk de val van een
corrupte repressieve regering. Welke anarchist voelt het hart
niet sneller kloppen bij deze taferelen van opstand? We zagen in
precies diezelfde opstand de rechtse leuzen, het nationalisme, de
neoliberale en fascistische partijpolitici, de hoofdrol van nazi’s
in de confrontaties, en de uitkomst: een coalitie van neoliberalen
en fascisten. Welke anarchist sloeg zich daarbij niet de antifascistische
schrik om het hart? Toen we tegenover die rechtse
nationalistische regering ‘Anti-Maidan’ zagen opkomen, een
verzameling protestbewegingen, zich profilerend als antifascistisch
maar zelf bepaald niet vrij van keihard nationalisme en
neonazisme, was de verwarring compleet.
door Peter Storm
De gang van zaken behelst een gelaagd conflict, eigenlijk een
tegenstrijdige combinatie van drie conflicten. Er was een botsing
binnen de elite van het land, over de macht en over de koers, met
een pro-Russische en een pro-westerse vleugel. Daarachter zat
tegelijk een botsing tussen grote mogendheden en hun machtsblokken
die ieder een deel van de elite steunen. En onder dit alles
was er wel degelijk een breed ongenoegen van een verarmde en
erg boze bevolking die een protestbeweging lanceerde, die echter
binnen de kortste keren speelbal en voertuig werd voor zowel het
conflict binnen de elite als de daarmee verknoopte internationale
machtsstrijd.
EU: Realiteit en symboliek
De protesten begonnen op 21 november
2013, met een honderdtal studenten die een
soort sit-in begonnen in de hoofdstad Kiev.
De aanleiding was het schrappen van een
associatieverdrag dat de regering van president
Janoekovitsj met de EU zou afsluiten.
Demonstranten zagen daarin de hand van
Putins Rusland, en begonnen te protesteren.
Zo werden we al snel onthaald op taferelen
van demonstranten die wapperden met
EU-vlaggen en pro-Europese leuzen voerden.
Voor linkse en radicale mensen in het Westen
was dat een vreemde gewaarwording: zij kennen
de EU als neoliberaal project dat bezuinigingsbeleid
doordrukt, dat de grenzen sluit
voor migranten, en dat zich door hardhandig
politiegeweld laat verdedigen tegen protest.
De EU is een rechts project, dus die demonstranten die de
EU-vlag deden wapperen, moesten wel rechtse of door rechts
gemanipuleerde lieden zijn, toch? En ja, het associatieverdrag
dat Janoekovitsj aan het afsluiten was, voorspelde niet veel
goeds: open grenzen voor investeringen over en weer, afbouw
van subsidies en dergelijke, en eraan gekoppeld: instemming met
IMF-kredieten en bijbehorende voorwaarden. Doorgang ervan
zou neoliberaal bezuinigingsbeleid hebben betekend, en feitelijk
gaven demonstranten steun aan precies dát beleid.
Maar op een symbolisch niveau was er iets heel anders gaande.
Voor mensen in het bureaucratisch bestuurde, totaal corrupte
en onder sterke Russische invloed staande Oekraïne verscheen
de EU als een utopie, een soort mythe. Ze stond voor transparant
bestuur, anti-corruptie, democratie, mensenrechten én
een tegenwicht tegen Russische hegemonie. Demonstranten
brachten hun verlangens naar meer vrijheid en meer eerlijkheid
in het openbare leven tot uiting via de steun aan de EU. Het was
vergelijkbaar met wat we bij westers links maar al te vaak hebben
gezien: mensen die hun verlangens naar sociale rechtvaardigheid
en hun afkeer tegen bijvoorbeeld fascisme of imperialisme tot
uiting brengen via sympathie van een vermeende rechtvaardige
staat, een anti-imperialistische of anti-fascistische staat, hetzij de
aloude Sovjetunie, hetzij China of Cuba, Nicaragua of Venezuela
onder Chavez. Zoals we onderscheid moeten maken tussen de
mythologisering van zulke staten enerzijds, en het verlangen naar
rechtvaardigheid dat mensen ermee tot uiting brachten anderzijds,
zo moeten we ook nu onderscheid maken tussen het onterecht
adoreren van de EU enerzijds, en de terechte vrijheidsdrang
die ermee werd uitgedrukt anderzijds.
Van georganiseerde zeggenschap
van demonstranten over
de acties was nauwelijks sprake
43