Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde 2014 nummer 2
Sjakoo's Boekentips
Erich Maria Remarque
Van het westelijk front
geen nieuws
2013, 208 pag., e 19.95
Bijleveld, Utrecht, ISBN
9789061319986
Op 31 januari 1929 publiceerde
Remarque zijn Im Westen
nichts Neues. Alleen al van de
Nederlandse uitgave werden er
in de eerste jaren na verschijnen
(eveneens 1929) meer dan
honderdduizend verkocht, tot de
bezetter het boek in 1940 in
beslag nam. Van het westelijk front
geen nieuws is sedert de eerste
dag van verschijnen niet alleen
een literair monument geweest,
maar een politiek feit van grote betekenis. Door de sobere en
pregnante beschrijving van de oorlogswaanzin werd het werk
ogenblikkelijk en blijvend herkend als een der belangrijkste en
indrukwekkendste boeken van de moderne tijd. Nog altijd is dit
meesterwerk een manifest van wat literatuur vermag: zelden is de
menselijke werkelijkheid verwoord in zo een beslissende leeservaring.
De ultieme anti-oorlogsroman. Deze jubileumeditie gaat
vergezeld van de dvd van de prachtige Amerikaanse verfilming
van Lewis Milestone uit 1930.
Adam Hochschild
Verzet en eendracht
2014, 464 pag., e 15.00
Meulenhoff, Amsterdam, ISBN 9789029089562
Van de Eerste Wereldoorlog
zijn de begraafplaatsen en
loopgraven in Noord-Frankrijk
en België de trieste, stille
getuigen. In Verzet en eendracht
brengt Adam Hochschild de
persoonlijke verhalen achter
deze gruwelijke oorlog
tot leven. Hij portretteert de
oorlogshelden, maar vertelt
ook de lang genegeerde drama’s
van de tegenstanders,
onder wie een toekomstige
Nobelprijswinnaar en een
redacteur die een krant op
wc-papier uitgaf voor zijn
medegevangenen die vanwege
hun verzet achter de tralies
zaten. Hochschild geeft
een veelzijdig beeld van een
oorlog die aan alle oorlogen een einde had moeten maken. Door
de beschrijvingen van de levens van de historische personen
leest Verzet en eendracht als een roman.
De AS 186/187 De Grote Oorlog
Mei 2014, 72 pag., e 7.50
De AS, Den Bosch, Geen ISBN
Het onderwerp van deze nieuwe editie van
De AS is in vele opzichten aangrijpend en
getuigt van de absolute waanzin van militarisme
en de even grote gekte van moderne
oorlogvoering. Over deze periode valt het
nodige te vertellen vanuit een anarchistisch
of libertair perspectief. Om te beginnen
onderzoekt Marius de Geus in dit nummer
op welke wijze de Grote Oorlog bepaalde
karakteristieke beelden, ideeën en indrukken
in ons collectieve geheugen over die periode
heeft achtergelaten. Gastauteur Ron Blom
beschrijft in zijn bijdragen de ideologische
debatten over het antimilitarisme en concentreert
zich vooral op de historische en
politieke verwikkelingen in Nederland van 1914 tot 1918. Met name
komen de muiterijen en de antimilitaristische activiteiten in het leger
aan de orde. Eveneens vanuit een geschiedkundige invalshoek gaat
Arie Hazekamp dieper in op het bekende Dienstweigeringsmanifest
uit het jaar 1915. Bovendien beschrijft Hans Ramaer hoe tijdens de
Eerste Wereldoorlog invloedrijke anarchisten zoals Peter Kropotkin,
Paul Reclus en Christiaan Cornelissen zich middels een manifest
tot de oorlogvoerende naties richtten. Verder treft de lezer een
artikel aan van Martin Smit over de executies van honderden geallieerde
soldaten die werden beschuldigd van lafheid en desertie,
en die – zoals zal blijken – voor een groot deel naderhand zijn
gerehabiliteerd. Ook zijn in deze uitgave overgenomen een vertaald
en verrassend aandoenlijk verhaal getiteld ‘De onbekende soldaat’
van Ret Marut (later bekend geworden als de mysterieuze B. Traven),
en meerdere besprekingen (door Martin Smit en anderen) van relevante
publicaties alsmede een artikel over de Duitse anarchist Ernst
Friedrich, schrijver van Oorlog aan den Oorlog (1924) en oprichter van
het Anti-Oorlogsmuseum te Berlijn.
Hans Koning
Het fatale schot of hoe Gavrilo Princip de
Eerste Wereldoorlog ontketende
2013, 208 pag., e 24.95
Walburg Pers, Zutphen, ISBN 9789057309120
Neem een Servische nationalist, geef hem een Belgisch
pistool en hij schiet een wereldoorlog op gang. Zo zou
je het simpel kunnen stellen. Onlangs kwam een reeds
in eerder in 1976 verschenen boek in herdruk uit. Hans
Koning was journalist en schrijver, geboren in Amsterdam,
maar hij woonde het grootste deel van zijn leven in de
VS. In 1974 publiceerde hij de roman Death of a schoolboy,
in 1976 verscheen bij Meulenhoff in de vertaling De dood
van Gavrilo Princip. Het boek werd verfilmd door Peter
Patzak in 1990 (de trailer
staat online*). Het betreft
het geromantiseerde
verhaal van Gavrilo Princip, de
jonge Servische nationalist die
aartshertog Franz Ferdinand
doodschoot op Sint-Vitus dag,
bij diens bezoek aan Sarajevo.
Aan het woord is de gevangen
genomen, geketende Gavrilo die
terugkijkt op zijn daad en hoe
het allemaal zo ver gekomen is.
Hans Koning besteed ook uitgebreid
aandacht aan de anarchistische
vorming van Princip
die een gepassioneerd lezer van
Kropotkin en Bakoenin was.
Walburg Press bracht het boek
onlangs opnieuw uit onder de
titel Het fatale schot. Deze editie is
voorzien van een voorwoord van
38