Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde
mens tout court die ondernemer wordt. Economie is slechts de
methode, het gaat – zoals Thatcher zei – om de ziel. [p. 263] De
neoliberale ziel calculeert in studiekeuze even koel als tegenover
een potentiële klant. Hij verhoogt zijn marktwaarde op de huwelijksmarkt
evenals op de arbeidsmarkt. In zijn vrije tijd is hij net zo
‘flexibel’ als op het werk; beide zijn steeds moeilijker uit elkaar te
houden. Hij neemt grootmoedig zijn verlies als hij een medische
ingreep niet kan betalen, want hij is dan slachtoffer van niemand
en niets dan zijn eigen gebrekkige risicoanalyse. Het neoliberale
subject streeft, net als een kapitalistisch bedrijf, naar meerwaarde.
Het moet steeds boven zichzelf uitstijgen, het schiet dus altijd
te kort. Het doel is niet een stabiel zelf, maar een voorbij-het-zelf
dat voortdurend terugwijkt, zoals de druiven voor Tantalos.
De ondernemer uit neoliberale
dromen is een ware atleet!
Neoliberalisme levert voor het reëel bestaande kapitalisme een
krachtige nieuwe rationaliteit en dat is al erg genoeg. Maar de
‘ethiek van onze tijd’ heeft problemen die uit zichzelf voortkomen.
Wat zijn de psychologische gevolgen van een ethiek, die
elke tegenslag terugvoert op onvoldoende zelfaanpassing van
menselijk kapitaal? Erosie van de persoonlijkheid, demoralisering,
depressie en ‘objectificatie’: ‘Door managerstechnieken
ervaren subjecten hun eigen zijn als een ‘menselijke grondstof’,
geconsumeerd door ondernemingen met als doel winst te produceren.
Onderworpen aan de norm van presteren, ziet men
elkaar volgens de diversiteit van hun relaties als objecten om te
bezitten, te bewerken en te transformeren, om zo veel mogelijk
bevrediging te bereiken. Mikpunt van marketingtechnieken, streven
subjecten bij de consumptie van goederen naar het ultieme
genot, dat verder buiten handbereik raakt terwijl men zichzelf
uitput om het te bereiken.’ [p. 295]
Het neoliberale wereldbeeld is zo kil en vijandig als de wereld die
het creëert. Een andere ethiek is nodig.
look DoWn, Wile e.!
Zo dor als het intellectuele landschap is aan de top van de
ideeënmarkt, zo vitaal gaat het eraan toe langs de rafelrand.
Kort voordat The New Way door Verso het Engelse taalgebied
binnengebracht werd, verscheen in de Verenigde Staten
Mirowski’s Never Let a Serious Crisis Go to Waste, dat voor een
deel hetzelfde terrein bestrijkt. Ook The Neoliberal Pattern of
Domination van Jose Manuel Sanchez helpt te begrijpen hoe
neoliberalisme functioneert en waarom de ondergang van
deze dodelijke mode uitblijft. Dan is er nog The Making of Global
Capitalism van Sam Gindin en Leo Panitch, en natuurlijk Piketty
waar iedereen het over heeft…
The New Way is een helder, gestructureerd betoog geschreven
door een filosoof (Pierre Dardot) en een socioloog (Christian
Laval) die zich van grenzen rond disciplines niets aantrekken.
De vertaling uit het Frans is soepel en leest natuurlijk.
Wat Dardot en Laval overtuigend aantonen, is dat neoliberale
rationaliteit diep geworteld is in dit tijdperk. Door ze bloot te
leggen knaagt The New Way aan de wortels; en u zou dat ook
moeten doen.
noot:
* Hij zei het nog duidelijker met betrekking tot Pinochet: ‘Ik geef de
voorkeur aan een liberale dictator boven een democratische regering
zonder liberalisme’ [Hayek geciteerd p. 142].
Pierre Dardot en Christian Laval, The New Way of the World: On
Neoliberal Society, Verso, 2013
Dit artikel verscheen al eerder op globalinfo.nl
Boekbespreking
Vergeet Piketty, lees The New Way
21