Buiten de Orde 2014 #2

uiten de orde 2014 nummer 2
bij de minste krachtinspanning of emotie
in ademnood kwamen. Dit versterkte het
beeld van de krachteloze vrouw die bij het
minste of geringste flauwviel.
Hoe kan een vrouw
meewerken aan
de opbouw van de
maatschappij, als
zij niet mag weten
waarom zij deugdzaam
moet zijn en
zij geen zelfbeschikkingsrecht
heeft?
64
En om dit beeld van nutteloze pop te completeren
leidde de totale ledigheid van het
bestaan van rijke vrouwen in de negentiende
eeuw tot tal van ‘typisch vrouwelijke’
psychosomatische klachten als migraine,
overspannenheid en depressie.
de engelse BeWeging Voor
VrouWenrecHten
In 1792 schreef Mary Wollstonecraft, geïnspireerd
door de Franse Revolutie – die
toen nog vrijuit over ‘gelijkheid’ riep, maar
waar spoedig nadrukkelijk uitzonderingen
werden gemaakt voor vrouwen en slaven
– haar klassieke werk over het recht op
gelijke behandeling van vrouwen. Zij vroeg
zich af hoe een vrouw kan meewerken aan
de opbouw van de maatschappij als zij niet
mag weten waarom zij deugdzaam moet
zijn en zij geen zelfbeschikkingsrecht heeft.
Vrouwenkiesrecht boeide Wollstonecraft
en haar tijdgenoten niet echt. Bijna niemand
had stemrecht in die tijd dus de
waarde hiervan werd over het algemeen
niet zo gezien. Wollstonecraft sluit in A
Vindication of the Rights of Women meer aan
bij de vrouwen die zich verzet hadden
tegen het afnemen van lang bestaande
verworven rechten, en was niet zozeer
bezig met het verkrijgen van nieuwe rechten.
Wollstonecraft stelt de gelijkwaardigheid
van mannen en vrouwen voorop en
bepleit gelijke rechten voor
mannen en vrouwen waarbij
het zwaartepunt van haar
betoog meer ligt bij onderwijs.
Wollstonecraft benadrukt
de noodzaak voor
vrouwen zich te ontwikkelen;
bijvoorbeeld omdat zij
een belangrijke rol spelen
in de opvoeding van kinderen
(Wollstonecraft was zelf
werkzaam als gouvernante).
De vrouwenbeweging die zich aan het
begin van de negentiende eeuw in
Engeland ontwikkelde, koos voor de strijd
voor het kiesrecht. Daarmee sloten deze
vrouwen zich aan bij de politiek-liberale
beweging die streefde naar uitbreiding van
het kiesrecht en tegelijkertijd streed tegen
de conservatieve macht. De gedachte hierbij
was dat als vrouwen eenmaal stemrecht
zouden krijgen, ‘de rest’ zou volgen.
Mannen uit liberale kring als William
Thompson en John Stuart Mill bepleitten
gelijkberechtiging van vrouwen, waar het
stemrecht voor vrouwen onderdeel van
uitmaakte. In deze context streefden vrouwen
naar volwaardige participatie binnen
de industrieel kapitalistische maatschappij.
Dat arbeidersvrouwen daarin anders
moesten participeren, omdat zij voor het
grootste deel de daadwerkelijke productie
voor hun rekening namen, kwam in deze
betogen niet ter sprake. De strijd voor
het vrouwenkiesrecht werd gevoerd door
overwegend rijke vrouwen uit invloedrijke
families met rijke verlangens. Het was geen
socialistische beweging maar nadrukkelijk
een liberale beweging in een land dat overheerst
werd door de conservatieven.
De aansluiting van de Suffrage Society
bij de liberale beweging in Engeland was
bepalend voor het succes van de beweging.
Want, waar in de rest van Europa
onder invloed van de Franse Revolutie de
liberalen aan de macht waren gekomen
en de conservatieve landadel langzaam
maar zeker in de politieke en economische
marge werd gedreven, was in Engeland de
industriële revolutie begonnen zonder dat
de macht van de oude landadel werd afgebroken.
Het gehele Victoriaanse tijdperk
stond in het teken van industriële economische
groei in een conservatief, door de
landadel gedomineerd land.
De Suffrage Society, een voorzichtig opererende
beweging, werd voornamelijk genegeerd.
Waar zij niet kon worden genegeerd,
werden de vrouwen door de publieke opinie
afgeschilderd als ‘lelijke kansloze oude
vrijsters’, die gefrustreerd waren omdat ze
geen man konden krijgen. Want macht – zo
meenden de tegenstanders van vrouwenrechten
– had een vrouw voldoende als ze
het maar slim aanpakte. Een mooie vrouw
kon via een huwelijk met een invloedrijke
man achter de schermen voldoende indirecte
macht uitoefenen via haar man en zijn
invloedrijke vrienden. Zulke vrouwen hadden
dus geen eigen zelfstandige rechten
nodig. De werkelijkheid was dat de meeste
vrouwen die in Engeland actief waren in de
vrouwenbeweging keurig getrouwd waren
met mannen, die achter de schermen hun
vrouwen in de strijd om gelijke berechtiging
met raad en daad terzijde stonden.
Gedurende de hele negentiende eeuw
bestond de vrouwenbeweging in Engeland
dus uit keurige dames, die op keurige wijze
via toespraken, onderhandelingen, lobby en
petities het stemrecht voor vrouwen probeerden
te bewerkstelligen. Maar ondanks
de ondersteuning daarbij van invloedrijke
mannen veranderde er ten aanzien van het
stemrecht voor vrouwen niets. Het debat