Zorggids Limburg 2018-2019

REDACTIONEEL
LYMFOEDEEM
Lymfoedeem is een ernstige,
medische aandoening. Een abnormale
ophoping van eiwitten
en vocht in het lichaamsweefsel
als gevolg van een verstoord
evenwicht tussen aan- en afvoer
van vocht waardoor een zwelling
of oedeem ontstaat.
Lymfestelsel
Het lymfestelsel is een afvoerend
systeem dat eiwitrijk lymfevocht
terugvoert naar het bloedvatenstelsel.
Aan het begin van het
lymfestelsel bevinden zich de
haarvaten, die vocht en eiwitten
uit het weefsel kunnen absorberen.
Dit vocht wordt dan vervoerd
naar de lymfebanen. Deze transporteren
het lymfevocht naar
de lymfeknopen of –klieren. De
lymfeklieren zijn de zuiveringsstations
van het lymfestelsel. Ze
filteren de lymfe en halen er lichaamsvreemde
stoffen uit.
Lymfeklieren zijn over het gehele
lichaam gelokaliseerd. Zo gebeurt
de afvoer van het weefselvocht
vanuit de armen en benen
via de lymfeklieren in de oksels
en de liezen. Zijn deze klieren
verwijderd of door bestraling beschadigd,
dan verloopt de afvoer
minder goed. Eiwitten en weefselvocht
blijven achter op dezelfde
plaats. Deze eiwitten hebben
de eigenschap extra vocht aan
te trekken, waardoor het lymfoedeem
kan ontstaan.
Oorzaken van lymfoedeem
Er wordt een onderscheid gemaakt
in primair of aangeboren
en secundair of verworven lymfoedeem.
Primair of aangeboren lymfoedeem
Een lymfoedeem als gevolg van
een aangeboren afwijking van
het lymfestelsel noemen we een
primair lymfoedeem. Er kan sprake
zijn van te weinig lymfevaten,
te smalle, te brede of van een
aandoening van de lymfeklieren.
Primair lymfoedeem komt voornamelijk
voor in voeten en benen.
Het kan zich al direct na de geboorte
uiten. In de meeste gevallen
ontwikkelt het zich tussen de
puberteit en het vijfendertigste
levensjaar en treft het ongeveer
vier keer zoveel vrouwen als mannen.
Maar ook daarna kan primair
lymfoedeem zich nog ontwikkelen.
Bij een later optredend primair
lymfoedeem is er meestal
sprake van een specifieke oorzaak
(een hevige verwonding,
een simpele muggenbeet) waardoor
het min of meer “slapende”
lymfoedeem wordt geactiveerd.
Secundair of verworven lymfoedeem
Dit ontstaat door een invloed van
buitenaf die het lymfestelsel beschadigt.
Dat kan een wondroosinfectie
zijn, ernstige verbranding
van de huid of een open botbreuk.
Vaker is secundair lymfoedeem
een gevolg van de behandeling
van kanker. Lymfeklieren worden
verwijderd of beschadigd door
operatie en/of bestraling. Het
oedeem ontwikkelt zich dan in
de buurt van de beschadigde onderdelen
van het lymfestelsel. Dit
kan direct na behandeling optreden,
maar het kan ook jaren later
sluimerend optreden. Het secundair
lymfoedeem kan in theorie in
het hele lichaam voorkomen. De
meest voorkomende plekken zijn
de armen en benen.
Symptomen
Een zwaar en vermoeid of ‘strak’
gevoel in een arm of been is kenmerkend
voor een verstoorde
lymfehuishouding zonder dat er
zwelling zichtbaar hoeft te zijn.
Het kan gezien worden als een
waarschuwing. Het meest typerende
symptoom is de zwelling.
Deze zwelling veroorzaakt een
gevoel van stuwing. Hierdoor
kunnen gewrichten stijf zijn, pijnlijk
aanvoelen en minder beweeglijk
zijn. Lymfoedeem zelf is niet
pijnlijk. Toch kan er pijn worden
gevoeld in en om het lymfoedeemgebied,
vooral indien de
zwelling snel is ontstaan, dan is
er ineens een grotere druk op de
weefsels en dit kan pijnlijk aanvoelen.
Eveneens kan er een verandering
van de huid ontstaan,
aanvankelijk een bleke verdikking
en smetplekken in huidplooien.
Later kunnen wratachtige verhoorningen
of zweertjes met lekkend
lymfevocht ontstaan.
Behandeling
De behandeling van lymfoedeem
is van essentieel belang. Ze bestaat
uit een combinatie van
• Manuele lymfdrainage
• Compressie (zwachtelen en
steunkousen)
• Oefentherapie
• Informatie over huidverzorging
en leefregels
ZORGGIDS LIMBURG | 151