Odeon 73 - start - De Nederlandse Opera

het belangrijkst voor mij zijn gefundeerde
redenen, de noodzaak om zo te zeggen, om
bepaalde opera’s uit te voeren. Als die opera’s
een groot publiek behagen, des te beter,
maar het mag niet het enige doel zijn.’
Albrecht voegde de daad bij zijn woorden.
Vanaf de aanvang van zijn operacarrière
maakte hij zich sterk voor de uitvoering van
moderne werken, onder meer van Hans Werner
Henze, Olivier Messiaen, Egon Wellesz,
Matthias Pintscher en Peter Ruzicka. Een
standpunt vergelijkbaar met het zijne vindt
Albrecht terug in de programmering van
artistiek leider Pierre Audi, die hij omschrijft
als ‘een geweldige kunstenaar met heldere
esthetische principes’.
Albrechts loopbaan vertoont een evenredige
verdeling tussen opera- en concertdirecties.
‘Opera en symfonische muziek
zijn de pijlers van mijn bestaan,’ verklaart
hij lachend. ‘Ik kan geen van beide missen.
Een seizoen zonder opera is onvoorstelbaar
voor me. Sinds 2006 heb ik als chef-dirigent
van het Orchestre Philharmonique de Strasbourg
veel ruimte ingebouwd voor symfonisch
repertoire om niet ongewild vast te
draaien in operahuizen. Het vooruitzicht
om in de toekomst met het NedPhO beide
te mogen doen is niet minder dan een luxe.’
Het Nederlands
Philharmonisch Orkest
Vooruitlopend op zijn chef-dirigentschap
keert Albrecht al komend seizoen terug bij
het NedPhO, waar hij een concert zal leiden
met onder meer Strauss’ Ein Heldenleben.
Zijn ervaring met het orkest in de productie
van Die Frau ohne Schatten heeft zijn vertrouwen
volop gevoed.
‘Buitengewoon indrukwekkend,’ noemt
hij zijn kennismaking met het NedPhO destijds.
De twee volle maanden waarin hij
met het orkest samenwerkte omschrijft hij
als een gemeenschappelijke Wanderung.
‘Gedurende de hele periode heeft het orkest
geen concerten gegeven,’ vertelt hij, ‘zodat
het zich volledig kon concentreren op de
opera, een unicum waar dit complexe stuk
inderdaad om vraagt. Tussen ons vertrekpunt,
de eerste repetities en de laatste voorstelling
lag een complete wereld besloten.
Voor mij was het nieuw dat dirigent en
orkest zo lang aan slechts één stuk konden
werken. De concentratie is geen moment
verslapt, de spanning bleef voortdurend stijgen
terwijl je je ook zou kunnen voorstellen
dat je na acht weken uitgekeken raakt op
elkaar of op de muziek. Na de laatste voorstelling
waren we allemaal teleurgesteld
dat het voorbij was.’
Met aangename spanning ziet Albrecht
dan ook uit naar zijn eerste concert met het
NedPhO dat hem, in zijn woorden, ‘al een
zo uitzonderlijke kamermuziekmentaliteit
heeft getoond’. ‘Zelfs de enorme bezetting
van Die Frau riep bij mij de associatie op met
een spinnenweb, waarin alle draden met
elkaar verbonden zijn. De onderlinge band
tussen bijvoorbeeld de violisten uiterst links,
en de tubaspeler en de slagwerkers rechts
was voortdurend voelbaar. Bij de uitvoering
van symfonische werken is een dergelijke
teamgeest niet uitzonderlijk, maar vanuit de
orkestbak is een dergelijk intensief onderling
communiceren een prestatie van formaat.
Het resultaat was een permanente
samenzang, een manier van musiceren
27
waarin een hobosolo even belangrijk is
als een frase van de prima donna. Dat is
precies mijn ideaal: een goed operaorkest
zingt met de zangers.’
Duits en Frans repertoire
Albrecht blijkt op een ontroerende manier
onstuitbaar in het preluderen op de toekomst.
Maar zo ver is het nog niet. Deze
maand maakt hij zijn comeback als gastdirigent
van het Koninklijk Concertgebouworkest
met een uitvoering van Bizets Carmen.
Welgeteld één keer eerder, ruim tien jaar
geleden, leidde hij het orkest, in een Men delssohn/Mozart-programma.
Zijn herinneringen
zijn niettemin nog kersvers. Ook bij het KCO
ervoer hij de gave van alle ‘zeer flexibele
musici’ om geconcentreerd naar elkaar te
luisteren, een eigenschap die hem als dirigent
‘een grote vorm van vrijheid verschafte
in frasering, dynamiek en het creëren van
klankkleuren.’
Bovendien kon hij zich uitleven in het
Duitse klassieke en romantische repertoire,
zijn grote voorliefde die hij opmerkelijk
genoeg paart aan de Franse muziek uit 19de
en 20ste eeuw. ‘De zware dramatiek van
Wag ner spreekt me evenzeer aan als de
meer onderhuidse gevoelswereld bij Bizet,
Debussy of Ravel. Ik beschouw het als een
voorrecht van musici dat ze door de kennismaking
met zeer uiteenlopende partituren
ook zelf steeds hun bakens moeten verzetten.
Alleen op die manier kunnen we het
genie van een componist en zijn persoonlijke
stijl recht doen.’
Carmen
De aanstaande uitvoering van Carmen roept
bij Albrecht de herinnering op aan zijn eerste,
prille schreden op het operapad toen hij dit
werk leidde in zijn functie als artistiek leider
van het Staatstheater Darmstadt. Daar kreeg
hij eens te meer inzicht in de vigerende misvattingen
over dit ‘al te populaire werk’.
‘Iedereen kent Carmen als een groots, theatraal
spektakel’, meent hij. ‘Wat al te vaak
vergeten wordt, is dat Bizet dit werk schreef
voor een klein theater. Dat betekent dat het
onzinnig is er een grand opéra van te maken,
wat regelmatig gebeurt. Carmen vraagt om
een geheel eigen declamatorische stijl, terwijl
anderzijds grote passages uitgevoerd
moeten worden comme une chanson: eenvoudig,
licht en zonnig, maar ook met een
broeierigheid die het onderliggende vuur
verraadt: Carmen is een rotdurchglühtes
Stück. Bizets dramatiek kent geen pathos,
geen grote gebaren, zoals bijvoorbeeld
Wagner die etaleert. Nietzsche zei het zo
mooi: ‘Diese Musik schwitzt nicht’. Toch
koerst het verhaal, min of meer gecamoufleerd,
onmiskenbaar in de richting van een
gruwelijk drama.’
De ‘ronduit lastige’ muzikale leiding van
Carmen vereist volgens Albrecht ‘natuurlijk
een groot musicus, maar dat is niet genoeg.
Hij moet bovendien een echte theaterman
zijn. De partituur van Carmen is een afwisseling
van muziek en dialogen. Als dirigent
moet je samen met de regisseur en de zangers
een manier vinden om die twee elementen
vloeiend met elkaar te verbinden. Het
mooiste is een soort “melodrama” te creëren,
een collage waarin muziek en gesproken
woord als vanzelf in elkaar overgaan.
Bovendien zijn er naast de passages chan-
sonnières verschillende uiterst virtuoze en
wilde koorscènes, uitbarstingen soms waarin
de zangers het uitschreeuwen. Tussen al die
“bedrijven” door moet je de intieme sfeer
van de opera weten vast te houden. Een
goede uitvoering vraagt om een behendig
laveren binnen de verfijnde toontaal waarmee
Bizet de veelheid aan emoties tot uitdrukking
brengt.’
Dirigent en regisseur
Last but not least benadrukt Albrecht het
belang van een intensieve samenwerking
tussen dirigent en regisseur. Tot zijn niet
geringe vreugde is dat in de productie van
Carmen Robert Carsen, die bij DNO zijn
sporen naliet met ensceneringen van onder
meer Poulencs Dialogues des Carmélites en
Beethovens Fidelio. Albrecht: ‘Carsen heb
ik leren kennen als een zeer inventief kunstenaar.
In Antwerpen werkten we samen
in een productie van Het sluwe vosje van
Janáček. Carsen vatte dit werk tot mijn verrassing
niet op als een eenvoudig sprookje,
wat overigens heel goed mogelijk is, maar
maakte er een sinister verhaal van, zeer
indrukwekkend. Sindsdien zijn we elkaars
voorstellingen blijven volgen. En ziedaar:
het lot brengt ons onverwacht weer samen.’
Slechts met moeite lukt het om het lange
gesprek af te ronden met de wellevende,
gezellige, even kalme als bevlogen causeur
Albrecht, die over artistieke en andere zaken
nog oneindig veel meer te vertellen heeft.
Als de voortekenen niet bedriegen, gaan
De Nederlandse Opera, het Nederlands
Phil har monisch Orkest, Marc Albrecht en
het publiek een mooie tijd tegemoet.