Vitskapsteoretiske stridsmål og ordskiftet om høgare utdanning i ...

omgrepet frå tysk idealisme. Han såg akademisk fridom som sjølve grunnlaget for den type
verksemd eit universitet er og bør vera.
Det intellektuelle universet er eit ope univers, og kvar generasjon må sjølv definera
situasjonen for seg sjølv. Men difor kan ein heller ikkje ta utgangspunkt i byråkratisk
fastlagde studieplanar, for det ville vera å føregripa dei løysingane som den nye
generasjonen skulle gjeva seg i kast med, i praksis ville det føra til at ein konserverer dei
problemstillingane og problemløysingane som er etablerte.
I dette ser me eit hermeneutisk-historisk perspektiv på universiteta. Dette i skarp kontrast til
ei positivistisk forståing av vitskapeleg verksemd som objektiv og verdinøytral, uavhengig av
subjektiv fortolking og samfunnsmessige og dermed historiske tilhøve. Skjervheim såg i
Ottosenskomiteen nett eit perspektiv som la til grunn at kunnskap vart fastlagt ein gong for
alle. Det var dette som gjorde det mogleg for komiteen å hevda at alle studium skulle
byggjast opp med same struktur og omfang, la Skjervheim fram. Eitt av måla til komiteen, å
få fleire studentar gjennom eksamen på normert studietid, fall i tilsvarande unåde:
”Studiegangen er ikkje lineær, fordi eit ungt menneske si utvikling ikkje er lineær.”
Både i Skjervheims vern om universitetets tradisjonar og Skirbekks ønskje om etablering av
motekspertise, låg det inne eit perspektiv om at styremaktene hadde ansvar for å sikra
arbeidsvilkår for både universitetet og for oppbygging av ein motekspertise. Skirbekk var
eksplisitt på at det var ”parlamentet” som måtte gje rom for dette, nettopp fordi det ville
styrka demokratiet og parlamentets eige vedtaksgrunnlag. Hjå Skjervheim låg det inne som
ei åtvaring mot å bryta den universitetstradisjonen som eksisterte ved å endra vilkåra og
setja heilt nye krav til verksemda. Implisitt hjå båe er det at styremaktene må vera liberale
andsynes høgare utdanning og vitskapelege institusjonar, og ha tillit til at dette er ei
verksemd som gagnar samfunnet.
Uroa for sosialdemokratiet
Med studentopprøret i 1968 vart positivismestriden sterkt politisert. Positivismekritikken
vart nært knytt til marxisme i ulike former og hadde ofte preg av å vera ein kritikk frå
venstresida mot høgrekreftene og mot uheldige trekk i samfunnsutviklinga. Gunnar Skirbekk
var i 1970 klar på at det aktuelle ordskiftet femnde om både vitskapsteori og politisk
ideologi:
For venstre-hegelianarane er t.d. positivismen ein teoretisk tabbe, som vi kan gå klar ved å
reflektere meir. For (ny)marxistane er positivismen også ein ideologi for eit visst stadium i
kapitalismens utvikling, og nedkjempinga av positivismen krev også ein konkret politisk kamp
mot det kapitalistiske samfunnet. 20
I 1968 og 1969 ana ein berre konturane av den radikaliseringa som skulle koma i store
studentgrupper og i universitetsmiljøa utetter 1970-talet. Med vårt utsiktspunkt i åra før
radikaliseringa greip om seg, eller før ”venstresida gjekk av hengslene” som Skirbekk
20 Skirbekk (1970), s. 76
17