Panorama - KKPorsgrunnvgs

124 Panorama
Essay – Paradokset «det dyrisk menneskelige»
Nansen meiner at friluftslivet fører oss attende til eit meir menneskelig tilvære. Det
sa han i «Tale for ungdom» i 1921. Det er hans synspunkt. Og for meg verkar det
umiddelbart heilt på trynet. Friluftslivet minner meg meir om å finne den dyriske sida
ved mennesket. Ordet friluftsliv forbind eg med det å fryse om natta, vasse i gjørme
og lyng og brake, og å ete usmakelig og for lite mat. Dette, saman med det å gå i
dvale og å ha hale, er det aller minst menneskelige eg kan tenkje meg.
Noko må ha endra seg sidan 1921, tenkjer eg, framleis spontant etter å ha lese
sitatet frå talen. Er det friluftslivet som har endra seg? I 1921 blei det kanskje rekna
som friluftsliv å stikke nasen ut gjennom ei opning i veggen og sniffe inn litt frisk
luft. Eg kan sjå det menneskelige i det; enkelt, raskt og effektivt.
Men no må eg trekkje inn fornuft og fakta. Skjerp deg, Christoffer, seier eg til
meg sjølv. Eg veit jo at før i tida var det ikkje så mykje frisk luft der det budde menneske.
Då heiv dei nemlig alt søppel og dovatn rett ut av vindauga. Like utafor husa
var der ein grusom stank. Men det var for lenge sidan. I 1921 hadde dei kanskje ordna
med eit kloakksystem. Det var trass alt etter den industrielle revolusjonen. Men
stanken hang kanskje i litt enno etter alle dei åra med kloakk rundt huset. Ein måtte
nok gå lenger for å finne fri luft (frisk luft).
Nansen gjekk ganske langt, kjem eg på etter å ha skjerpa meg nokre hakk. Han
har jo gått på ski. Eg har hørt rykte om opptil fleire polar. Der fraus han om natta og
åt dårlig mat, nett slik som i friluftsliv i dag. Og det er faktisk dette han meiner fører
oss til eit meir menneskelig tilvære. Dermed er eg tilbake til utgangspunktet.
Dette kjem til å krevje konsentrasjon. Korleis kan dyriske aktivitetar og omgjevnader
føre oss attende til eit meir menneskelig tilvære? Det er det vanskelig å fatte.
Men ofte må ein berre godta at det som er det mest ulogiske er rett. Det har eg allereie
i mitt korte liv opplevd utallige gongar. Døme på dette er at minus og minus blir
pluss, vatn (som er det våtaste eg veit) kan tørke ut huda mi, og utføring av usunne
aktivitetar som røyking, ekstremsportar, kroppslig forfall og enorm alkoholkonsumering
blir møtt med respekt og beundring. Det er ingen grunn til at friluftsliv skal
vere noko annleis enn alle desse døma. Min konklusjon blir dermed at friluftslivet tar
oss attende til eit meir menneskelig tilvære fordi det er det motsette at det som er
logisk.
… Nei, no må eg ha sovna att. Eg kan ikkje konkludere med at noko er rett fordi
det er ulogisk! Tenk korleis det hadde gått til, dersom eg overførte den tenkemåten
til andre område! Plutselig ville opp ha vore det same som ned, og fram det same som
attende. Etter kvart kunne det ha blitt normalt for meg å gå til skulen på hendene,
uansett vér(!) Dette må eg stogge før det breier om seg! For ein gongs skuld må eg
gå djupare inn i problemstillinga og gjere det ulogiske logisk.
Det er altså her konflikten tilspissar seg. Korleis kan det dyrisk primitive friluftslivet
gje eit meir menneskelig tilvære? Eg tenkjer så hardt eg kan, men ingenting med
meining fell meg inn. Lufta er tjukk som ertesuppe her inne. Eg må ut for å tenkje
klårare. Ut i frisk luft må eg.
Eg kler på meg og går ut. Det er kjølig, men klårt. Nysnøen ligg som eit kvitt
teppe over landskapet, loddent, mjukt over det som i går var ujamne knausar og
nakne tre. Eg vandrar i eit minutt eller to langs skogkanten. Det tar ikkje lengre tid
før sivilisasjonen er ute av synsfeltet mitt. Når eg ser bak meg, ser eg berre spora av
ecco-skoa mine, storleik førtito. Framfor meg finst det ikkje spor, ikkje ei einaste leiesnor
eller forslag til kor eg skal gå. Det er eg som tar avgjerda heilt åleine. Det kjennest
bra.
Idet sola nesten bryt gjennom det tynne, gråblå skylaget, trekkjer eg lufta gjentatte
gongar heilt ned i lungene og ut att. Landskapet er ljost og aude, og eg tykkjer