et minefelt - Lokalhistorie.no
et minefelt - Lokalhistorie.no
et minefelt - Lokalhistorie.no
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Frå kontrollromm<strong>et</strong> på Ekofisk 2/4 T. Foto: Arnulf<br />
Husmo (1987). Eier: Norsk oljemuseum.<br />
Statfjord A — d<strong>et</strong> første datastyrte<br />
oljefelt<strong>et</strong><br />
Operatøren for Statfjord A-plattforma,<br />
Mobil, initierte i 1973 eit nybrottsarbeid<br />
med idéen om eit kompl<strong>et</strong>t styrings- og<br />
overvakingssystem for produksjon av<br />
olje og gass. D<strong>et</strong> skulle baserast på mikroprosessortek<strong>no</strong>logi.<br />
Siemens og<br />
Kongsberg Våpenfabrikk vart valde ut til<br />
å levera system<strong>et</strong>, <strong>et</strong>ter kvart kalla Supervisory<br />
Control and Data Aquisition<br />
(SCADA). D<strong>et</strong> skulle også nyttast til å<br />
samla inn data frå produksjonsprosessen<br />
på plattforma, og operatørane i<br />
kontrollromm<strong>et</strong> skulle vidaresenda desse<br />
via satellitt til Mobil sitt hovudkvarter på<br />
land. Slik starta eit t<strong>et</strong>t samarbeid om<br />
prosessovervaking og -måling i ein<br />
tiårsperiode, og Statfjord A fekk levert<br />
verdas første mikro-/minimaskinbaserte<br />
automatiseringslegg til havs i 1979.<br />
Den neste generasjonen overvakingssystem<br />
fekk namn<strong>et</strong> Octopus, som<br />
reflekterte dei ulike innsamlingseiningane<br />
plassert rundt ikring på plattforma, og<br />
som rapporterte inn data til kontroll -<br />
romm<strong>et</strong>.<br />
Nord-Øst Frigg<br />
I 1979 tok oljeselskap<strong>et</strong> Elf Aquitaine<br />
kontakt med Oljedivisjonen. D<strong>et</strong> var<br />
aktuelt å byggja ut d<strong>et</strong> mindre gassfelt<strong>et</strong><br />
Nord-Øst Frigg med undervassløysing.<br />
Elf trong å <strong>et</strong>ablera kontakt med <strong>no</strong>rske<br />
leverandørar. Oljedivisjonen var einaste<br />
<strong>no</strong>rske leverandør av tilbod på undervassystem<br />
og fekk sin første totalleveranse<br />
til feltutbyggjing. Mykje av<br />
arbeid<strong>et</strong> vart gjort av innleigde, og d<strong>et</strong><br />
meste av utstyr<strong>et</strong> vart levert av andre.<br />
Oljedivisjonen monterte og testa utstyr<strong>et</strong>,<br />
mykje gjekk feil og utstyr måtte skiftast<br />
ut, men oppdrag<strong>et</strong> vart til slutt slept i<br />
hamn. Nord-Øst Frigg vart såleis d<strong>et</strong><br />
første felt<strong>et</strong> på <strong>no</strong>rsk sokkel som vart<br />
bygd ut med undervasskompl<strong>et</strong>tering<br />
med deltaking frå <strong>no</strong>rsk industri.<br />
Der<strong>et</strong>ter drog både Shell, Elf igjen,<br />
Statoil og Agip in<strong>no</strong>ver land<strong>et</strong> til<br />
Kongsberg, med oppdrag innan undervasstek<strong>no</strong>logi<br />
og andre former for<br />
system- og produktkvalifisering.<br />
Samarbeid for komp<strong>et</strong>anseheving<br />
Shell hadde lengst og breiast erfaring<br />
med produksjonssystem under vatn.,<br />
Etter harde forhandlingar om å få bruka<br />
opparbeidd komp<strong>et</strong>anse i seinare prosjekt,<br />
fekk Oljedivisjonen til slutt samarbeida<br />
med dei på Trollfelt<strong>et</strong>, 300 m<strong>et</strong>er<br />
under vassoverflata. Dei fekk dessutan<br />
tilgang til utstyr<strong>et</strong> og tek<strong>no</strong>logien til Elf,<br />
på Skuld. D<strong>et</strong> var eit djupvasskonsept<br />
basert på løysingar utan bruk av dykkarar,<br />
og kontrollsystem<strong>et</strong> bygd på elektrohydraulisk<br />
styring av ventiltre og manifoldsystem<br />
var ein sentral del. Samarbeid<br />
med dei ypparste gav <strong>no</strong>rsk industri nytt<br />
tek<strong>no</strong>logisk innsyn og auka komp<strong>et</strong>anse.<br />
Svennestykk<strong>et</strong> Gullfaks<br />
Statoil skulle byggja ut Gullfaks, den<br />
første store feltutbyggjingsoppgåva i regi<br />
av ein <strong>no</strong>rsk operatør. Oljedivisjonen<br />
fekk kontrakt på heile leveransen av undervassinstallasjonar,<br />
verdt 300 millionar<br />
kroner. Cameron skulle vera underleverandør<br />
av ventiltre og brønnhovud.<br />
D<strong>et</strong>te vart kalla Oljedivisjonens svennestykke.<br />
Før<strong>et</strong>ak<strong>et</strong> måtte laga eit system<br />
for prosjektkontroll og byggja opp<br />
naudsynte system for kvalit<strong>et</strong>ssikring. I<br />
1986 leverte verksemda seks kompl<strong>et</strong>te<br />
satellittbrønnar til A-felt<strong>et</strong>. D<strong>et</strong> var den<br />
andre totalleveransen av produksjonsutstyr<br />
under vatn i Noreg. Oljedivisjonen<br />
hadde stått sentralt i begge. Som del av<br />
svennestykk<strong>et</strong> utvikla dei løysingar som<br />
gjorde d<strong>et</strong> mogleg for første gong å<br />
gjen<strong>no</strong>mføra til og med installeringane<br />
utan dykkarar.<br />
Lær<strong>et</strong>id<br />
Oljedivisjonen måtte også læra hensiktsmessig<br />
organisering for leveringar til<br />
havs. Dei fekk hjelp frå Statoil til å<br />
utvikla eit internkontrollsystem. Etter<br />
erfaringane med levering til Gullfaks,<br />
såg dei d<strong>et</strong> naudsynt å omorganisera seg<br />
før d<strong>et</strong> endå større oppdrag<strong>et</strong> for Shell på<br />
Draugen. D<strong>et</strong> vart forma ein organisasjon<br />
med uavhengige produktgrupper med<br />
ansvar for kvart sitt system, kalla<br />
prosjektstyring.<br />
Målingssystem<br />
Oljedivisjonen utvikla også datasystem<br />
for nøyaktig måling av olje- og gassproduksjon.<br />
I 1987 vart d<strong>et</strong> inngått avtale<br />
om levering av fiskale målesystem til<br />
Veslefrikk, der Aker var hovudkontraktør<br />
og Statoil var operatør. Målesystemgruppa<br />
vart kalla Kongsberg M<strong>et</strong>ering,<br />
og leverte seinare til S<strong>no</strong>rre for Saga P<strong>et</strong>roleum,<br />
og til Sleipner for Statoil. Ved<br />
inngangen til 1990-tal<strong>et</strong> vart d<strong>et</strong> inngått<br />
ny kontrakt med Statoil, for bruk av målesystema<br />
ved anlegg <strong>et</strong>ablert i samband<br />
med <strong>no</strong>rsk gasseksport til d<strong>et</strong> europeiske<br />
kontinent<strong>et</strong>. Denne leveringa representerte<br />
eit internasjonalt gjen<strong>no</strong>mbrot for<br />
målesystema frå Kongsberg.<br />
Øko<strong>no</strong>misk krise og ny start: frå<br />
Oljedivisjonen til Kongsberg Offshore<br />
Ved inngangen til 1980-tal<strong>et</strong> hadde<br />
Kongsberg Våpenfabrikk vakse seg<br />
svært stor. Som følgje av <strong>et</strong>ablering av<br />
31<br />
Tema: Oljeland<strong>et</strong><br />
Lokalhistorisk magasin 4/12
Change language