et minefelt - Lokalhistorie.no

More documents

Recommendations

Info

32 Lokalhistorisk magasin 4/12 Tema: Oljelandet Kontrollrom ved Oseberg feltsenter. Foto: Marit Hommedal, Scanpix. teknologisk og utviklingsmessig krevjande verksemder, vart gjelda høgare og investeringsbehovet voks. Konsernet konsoliderte aktiviteten og selde ut og la ned dei mest perifere verksemdene i eit forsøk på å få kontroll med økonomien. Satsinga på Oljedivisjonen heldt fram og hovudsatsingsområdet var undervassverksemda, men frisk kapital var føresetnad for vidare produktutvikling. Våpenfabrikken sonderte fleire moglege samarbeidspartnarar, og Oljedivisjonen gjekk inn i forhandlingar med potensielle medeigarar. I samband med dette vart Oljedivisjonen hausten 1986 skild ut som eit aksjeselskap som fekk namnet Kongsberg Offshore Systems A/S. Dagen etter kom sjokkmeldinga om at Kongsberg Våpenfabrikk – industrigiganten, det teknologiske lokomotivet, den trygge arbeidsplassen, hjørnesteinsbedrifta – var på randen av konkurs! Eit iherdig engasjement og ein stor arbeidsinnsats, ikkje minst frå fagforeiningshald, hindra at det vart konkurs. I staden vart det gjennomført ein styrt akkord, der dei sivile verksemdene vart selde ut. Planane om å selja Kongsberg Offshore Systems vart fullført. Siemens kjøpte opp verksemda til den tidlegare Oljedivisjonen i 1987, og endra namnet til Kongsberg Offshore A/S (KOS). Brot med Cameron Med kompetansehevinga fekk Oljedivisjonen/KOS høgare ambisjonar, og ønskte å kontrollera ventiltreteknologien i ein strategi for å bli så sjølvstendig som mogleg. Cameron ønskte på si side ikkje å gje frå seg produktrettane sine eller å utvida samarbeidet utanom norsk sokkel. Ulike mål og motiv for det mangeårige samarbeidet utløyste i 1986 eit brot mellom dei to aktørane. No vart det naudsynt å finna ein ny brønnhovud-, ventiltre- og ventilprodusent. Valet av ein ny leverandør fall på nord-amerikanske FMC Corporation, som hadde forsøkt å få innpass til Nordsjøen. Dei to aktørane hadde utfyllande erfaringsbakgrunn og produktspekter, og inngjekk ein intensjonsavtale våren 1988 med endeleg avtale to år etter. Saman skulle dei levera komplette undervassystem. Eige kontrollsystem Då samarbeidet med to andre leverandørar av undervass kontrollsystem tok slutt, nytta KOS sjansen til å bli uavhengig og satsa på å utvikla eit eiget kontrollsystem for produksjon under vatn. I 1987 vart så eit nytt prosjekt etablert, kalla Subsea Control System. Eit nytt eigenutvikla kontrollsystem for bruk ned til 1000 meters djup, stod ferdig og vart testa i slutten av 1989. Dette kunne monterast på havbotn og skiftast ut ved hjelp av eit fjernstyrt ubemanna undervassfarty kalla ROV etter Remote Operated Vehicle. ROV kunne dessutan nyttast til plassering av brønnrammer, innkopling av stigerør og transportledningar, samt til operasjon av ventilar. Internasjonalt gjennombrot for undervassystem frå bedrifta i skogen Etter nokre år valde Siemens å konsentrera seg om kjerneverksemda si, og selde KOS til underleverandør og samarbeidspartnar FMC Corporation i 1993. Ved inngangen til 1990-talet hadde KOS fått ansvaret for undervassinstallasjonane på dei samtidige gigantprosjekta Statfjordsatellittane Nord og Øst samt Loke og Sleipner Øst, og til giganten Draugen på Haltenbanken utanfor Midt- Noreg. Desse prosjekta representerte ein ytterlegare milepæl for KOS, som fekk i oppdrag å utvikla og levera verdas to største undervassanlegg til då. Med FMC som eigar bretta den internasjonale marknaden seg heilt ut for KOS. Kort tid etter overtakinga fekk KOS eit verdsomfemnande ansvar som totalleverandør av undervassystem og målesystem. FMC KOS kom seg inn på den britiske sokkelen med leveringar av undervass kontrollsystem for Philips Petroleum på Joannefeltet. Det vart oppretta salskontor i Aberdeen, Singapore og Houston. 1990-åra var prega av hardare konkurranse, krav frå styresmaktene og operatørselskapa om reduserte utbyggjingskostnader og tidlegare produksjonsstart, på stadig djupare vatn. Aktivitet på større djup med auka trykk sette endå høgare krav til dei teknologiske løysingane og utstyret. Bedrifta i skogen møtte utfordringane med å starta utvikling av ein ny generasjon teknologi og utstyr. Standardisering og skreddarsaum i eitt Nøkkelordet var standardisering, og utviklingsarbeidet resulterte i eit heilt nytt konsept. Genistreken Hinge-Over Subsea Template (HOST) var ei utfaldbar undervass botnramme med komplett utstyr. HOST vart første gong presentert i 1994. Idéen hadde oppstått hos KOS, som fekk med seg Statoil, Mobil, Shell og Elf til å spleisa på utviklings kostnadene. Ved installering av konvensjonelle undervassanlegg måtte det store kranfarty til. I samanslått tilstand kunne HOST fraktast til havs med ein forsyningsbåt, setjast ned gjennom ein «moonpool» på ein flytande borerigg (holet midt i riggen som alt arbeidet blir gjort gjennom), berre handtert med den vanlege krana på riggen. Vel plassert på havbotnen vart HOST folda ut.
Systemet vart bygd opp av standard «byggjeklossar» og kunne tilpassast særskilte løysingar på ulike olje- og gassfelt. Dette innebar kostnadseffek tivisering og ei teknologisk forenkling unikt kombinert med skreddarsaum. Det fleksible systemet vart i neste omgang utvikla for bruk på endå større vassdjup, ved inngangen til nytt millenium heilt ned til 1853 meter på Roncadorfeltet i Brasil. Ti år seinare var djupnerekorden 2900 meter. Med HOST gjekk KOS i 1995 inn i ein femårs rammekontrakt med Statoil. Det var til då, igjen, verdas største kontrakt på undervassystem. Det første HOST-anlegget vart plassert på hundre meters djup på Yme Betafeltet i 1996. Statoil rosa HOST-teknologien, som hadde ført til halverte kostnader ved utbyggjinga av til dømes Gullfakssatellittane. FMC KOS fekk dermed vera med Statoil ut i verda, og vart med HOST-teknologien verdas leiande leverandør av dykkarlause produksjonsanlegg og totalløysingar for produksjon av olje og gass under vatn. Innovasjon er viktigast Det gjekk godt for KOS. Leiinga var likevel nøktern. Fordi om føretaket vann kontraktar, kjende dei pusten til konkurrentane i nakken. Suksessen vart feira, men samstundes vart det åtvara om at ingen skulle tru at dei hadde funne evig sanning: «Om tre-fire år er det vi gjer i dag, avleggs. Vi skal alltid bli betre. Innsats frå alle og einkvar vil halda konkurrentane bak.» Ein relativt flat organisasjonsstruktur med korte kommunikasjonsliner skulle tilretteleggja for å stimulera innovasjonskulturen. Idéane skulle ikkje bli borte undervegs. Det vart tilrettelagt for kreativt arbeid og dei mest innovative vart høgast lønna. Nye målsetnader om effektivisering, utvikling av ny teknologi og etablering av nye prosjekt representerte både tradisjonen og framtida til organisasjonen. Nye utfordringar dukka opp og vart gripne. Smart teknologi / Smarte brønnar og Smartfelt Undervassproduksjon var rimelegare å byggja ut enn «tørre» produksjons - brønnar. På den andre sida var utvinningsgraden frå produksjons - brøn nar under vatn mykje lågare enn frå plattformbrønnar. Frå rigg utgjorde utvinningsgraden av eit reservoar mellom femti og seksti prosent, ved produksjon under vatn berre tretti prosent. Av praktiske og økonomiske årsaker var det vanskelegare å gå inn og fininnstilla under vassbrønnar for optimal pro duksjon. For å finna betre produksjonsteknologiar på havbotnen og smartare måtar å få opp mest mogleg olje og gass på, satsa difor Kongsberg Offshore i slutten av 1990-åra på utviklingsprosjektet Smartfelt. Smarte brønnar med sensorar og styrbare ventilar skulle auka utvinningsgraden også blant dei rimelegare undervassystema. Jakta på auka lønsemd er stadig drivande for forsking og utvikling av ny teknologi. Korleis kunne bedrifta i skogen lukkast til havs? Kongsbergs industrielle grunnlag, Våpen fabrikkens visjonære og drivande leiing, samarbeid eksternt og internt, utviklingskultur og rom for kreativitet, samt ein raus og tolmodig eigar i form av den moderne norske staten – industrivenleg og sugen på vekst, skapte eit stort handlingsrom for nye verksemder som Oljedivisjonen. Lokaliseringa i skogen eller ved kysten hadde ikkje noko å seia for om dei skulle lukkast til havs. Sjølvbiletet som teknologisk lokomotiv synte stor tru på eiga verksemd. Over høgre: Eit ventiltre, også kalla juletre — på Statfjord A. Foto: Leif Berge, Statoil (1992). Venstre: Arbeidsteikning. Kilde: www. freepatentsonline.com/7063157-0-large.jpg. Kongsberg Våpenfabrikk såg seg sjølv som eit verkty for å byggja landet og medverka til høgteknologisk utvikling innan norsk industri. Sjølvtillit er godt grunnlag for samarbeid med potensielle konkurrentar, og saman prøvde dei å hevda seg mot den internasjonale og amerikanskstyrte olje- og gass verk - semda. Området for undervassystem var relativt nytt og kompetansen på verdsbasis var marginal. Gjennom samarbeid med andre industribedrifter, fleire oljeselskap og tett samarbeid med Statoil vart Oljedivisjonen/KOS i stand til å satsa på og byggja seg opp som leverandør av undervass produksjonssystem. Den innlandsbaserte kunnskapsverksemda lukkast til havs ved å trekka vekslar på Våpenfabrikken sin høgteknologiske kompetanse samt visjonære industrikultur med mot og vilje til langsiktig satsing og in novasjon. Unn Kristin Daling er cand.philol. og medforfattar av boka Offshore Kongsberg. Historien om Kongsberg Offshores første 25 år. Familievennen Forlag AS/ Kongsberg Offshore A/S, 1999. 33 Tema: Oljelandet Lokalhistorisk magasin 4/12
Page 1 and 2: • Snøhvits lange oppvåkning •
Page 3 and 4: Landslaget for lokalhistorie Sekret
Page 5 and 6: Øverst: Hammerfest 1932. Foto: G.
Page 7 and 8: sert på produksjonsplattformer ute
Page 9 and 10: Gamle kirkesteder av Johannes Vongr
Page 11 and 12: Førre sida: Sigrid Borthen Toven i
Page 13 and 14: Elefant for framtida Fram til somma
Page 15 and 16: Plan for utbygging og drift av Ivar
Page 17 and 18: De mange stedsnavnene på Svalbard
Page 19 and 20: skift - to piloter og en skiftleder
Page 21 and 22: Over: Familien Ramsø har sterke b
Page 23 and 24: vare på for ettertiden. Dernest er
Page 25 and 26: Foto eggbilder: Ukjent. Foto flamme
Page 27 and 28: Plattformen er en kompleks fabrikk
Page 29 and 30: Skog, berg og fossefall var naturre
Page 31: Frå kontrollrommet på Ekofisk 2/4
Page 35 and 36: Forrige side: Følget samlet utenfo
Page 37 and 38: Forrige side, venstre: Med sine sm
Page 39 and 40: wood, kjent fra mange cowboyfilmer.
Page 41 and 42: samme fagene i fagkretsen. Men unde
Page 43 and 44: arbeid i situasjoner der mange bare

et minefelt - Lokalhistorie.no

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?