tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji

Öküz gönü biçimli bakır ingotların Kıbrıs ile özel bir bağlantısı
bulunmaktadır. Lokalizasyonu Kıbrıs ile bir tutulan Alaşya'nın Hitit, Mısır ve Ugarit
yazılı belgelerinde ana ihraç materyalinin bakır olduğu yazılıdır. Kıbrıs'ın zengin
bakır yataklarına sahip olduğu ve Geç Tunç Çağı’nda Enkomi, Kition, Ayios
Dhimitrios ve Hala Sultan Tekke gibi önemli yerleşimlerinde bakır metalürjisinin
aktif olduğu bilinmektedir 82 . Bu nedenle de Kıbrıs'ın Minos ve Mikenli tüccarlar
için önemli bir bakır kaynağı olduğu ve Ege bölgesinde bulunan öküz gönü biçimli
bakır ingotların da Kıbrıs bakırından yapıldığı düşünülmektedir. Özellikle de M.Ö.
14–13. yüzyıllarda Kıbrıs'ta bulunan Minos ve Miken seramikleri de bu görüşü
destekler niteliktedir. Ancak, Alaşya=Kıbrıs lokalizasyonu eğer doğruysa Kıbrıs'ın
bu dönemde en güçlü bağlantılara sahip olduğu bölge Doğu Akdeniz, özellikle de
Suriye-Filistin ve Mısır'dır 83 . Bugüne kadar bilinen tek öküz gönü biçimli ingot
kalıbı Suriye'de, Ras İbn Hani'de bulunmuştur 84 . Gerek bu kalıptaki kalıntılar,
gerekse Haifa'nın güneyinde, sahilde yer alan Hishulei Carmel ve Kfar Samir'de
bulunan ingot örnekleri üzerinde yapılan analizler, bakır kaynaklarının Kıbrıs
olduğunu göstermiştir 85 .
Sadece III. Tutmosis-II. Amenophis dönemine ait bir Mısır duvar resminde
öküz gönü biçimli ingotlar Keftiu (Giritli) ile bağlantılı olarak gösterilmiştir (Lev.
82 Stos-Gale 1988: 307. İngotların üretim yerlerinin de bakır madeninin bulunduğu yer olduğu
düşünülmektedir. Kıbrıs'ta Enkomi, Kalavasos-Ayios Dhimitrios, Maroni-Vournes , Maa-Palaeokastro
ve Pyla-Kokkinokremos'tan bilinen öküz gönü biçimli ingot örnekleri genellikle GKb IIC dönemine
tarihlendirilmektedir. (Gale 1991b: 203).
83 Öküz gönü biçimli bakır ingotların ticaretinin çoğunlukla Minos ve Miken kontrolü altında olduğu
fikri, Mısır duvar resimleri ile de zıtlık yaratmaktadır çünkü öküz gönü biçimli ingot taşıyan
Minoslular'ı gösteren bir kaç duvar resmi dışında bu tipte ingotlar Suriye-Filistinli tüccarlar ile ilişkili
olarak gösterilmiştir. Bir Mikenli tarafından taşınan öküz gönü biçimli ingot tasvirine ise bugüne
kadar rastlanmamıştır. Tartışma için bkz. N. H. Gale 1991b: 203-204.
84 Bass vd. 1984: 273; Gale 1991b: 203; Gale ve Stos-Gale 1999: 267.
85 Muhly 1991: 188. Kıbrıs'ın Levant'a M.Ö. 18. yüzyıldan itibaren bakır ihraç ettiği ve bunun
binyıllar boyunca sürdüğü düşünülmektedir.
31