tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji

M.Ö. 2. binde deniz ticaretinin doğası ile ilgili çok sayıda fikir öne
sürülmüştür 120 . Ticaret kavramının yerel elitlerin belirli malları elde etmek amacına
bağlı olarak şekillendiği bir gerçektir. Toplum, politika, teknoloji ve mesafe gibi
faktörler göz önüne alınarak ticaretin fonksiyonu için dört model öne sürülebilir:
merkezî kontrollü ticaret, yerel kontrollü ticaret, serbest ya da girişim amaçlı ticaret
ve "hediye değişimi".
Bu modellerden ilki olan merkezî kontrollü ticaret "saraylar" tarafından
kontrol altında tutulduğunu bildiğimiz ticaret türüdür ki bu tür ticarette ham
maddeler saray kontrolü altındaki gemiler ile saraylara getiriliyor ve dağıtımları yine
saraylar tarafından yapılıyordu.
İkinci tip ticaret modelinde yerel kontrolü elinde tutan ve "Gateway
Communities" olarak bilinen ticaret merkezleri önemli bir yer tutmaktadır. Ham
maddelerin ya da işlenmiş malların ulaştığı bu merkezler, ikincil merkezlere dağıtımı
üstlenmiş olmalıydı.
Serbest ya da girişim amaçlı ticaret olan üçüncü modelde serbest tüccarlar
kralî tüccarlar ile aynı zamanda ticaret yapmış olmalıydılar. Bununla beraber iki
ticaret türünün sınırlarının ne derece birbiri ile örtüştüğü tam olarak bilinmemektedir.
Büyük oranda sarayların kontrolü altında yürütülen deniz ticaretinde, tamamen
bağımsız tüccarların varılması biraz şüpheli gözükse de, iki türün bir şekilde birbiri
ile iç içe geçtiği bir sistem mümkün olabilir. Bir yöneticinin kontrolünde çalışan bir
120
Snodgrass 1991: 15-20; Jasink 2005: 59-67; Peltenburg 1991: 162-179; Gillis 1995: 61-87; Knapp
1993: 332-343; Melas 1988a: 47-71.
38