tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji
tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji
tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bakır ile beraber M.Ö. 2. binde metal ticaretinde en büyük paya sahip bir<br />
diğer maden, tuncun diğer bileşimi olan kalaydı. Sadece granit yataklarının olduğu<br />
alanlarda bulunan 97 kalay madeninin Ege Bölgesi için kaynağı halen tam olarak<br />
açıklığa kavuşturulamamıştır.<br />
Ege ile Doğu Akdeniz bölgeleri arasında gerçekleştirilen deniz ticareti ile<br />
ilgili en eski belgelere sahip olan Mari arşivlerinde, kalay ticareti ile ilgili bir tablet,<br />
kalayın geliş yeri konusunda bazı ipuçları vermektedir. Mari kralı Zimri-Lim<br />
zamanına, yani M.Ö. 18. yüzyılın başlarına tarihlendirilen tablette yazılanlara göre<br />
Babil ve Susa'dan belirli miktarlarda gönderilip Mari'de toplanan kalay Katna, Hazor<br />
ve Laish/Dan'a, oradan Ugarit'te yaşayan Giritli bir aracıya (Kaphtor), Ugarit'ten de<br />
Girit olduğu düşünülen Kaptorite'ye gidiyordu 98 . Söz konusu tablete göre kalayın<br />
doğudan batıya gittiği anlaşılmaktadır. Afganistan'ın zengin kalay yataklarına sahip<br />
olduğu hâlihazırda bilinmektedir 99 . Kalayın bu durumda Orta Minos Dönemi'nde<br />
Fırat Nehri aracılığıyla Afganistan'dan Mari ve Ugarit yoluyla batıya, Girit'e<br />
gönderildiği düşünülebilir. Benzer bir durum Asur Ticaret Kolonileri Çağı'nda<br />
Kültepe tabletlerinden de bilinmektedir; Anadolu'da bulunmayan kalay Asur’a<br />
doğudan, bilinmeyen bir kaynaktan geliyor, oradan da eşek kervanlarıyla altın ve<br />
gümüş karşılığında Anadolu'daki Asur ticaret kolonilerine dağıtılıyordu 100 . Geç<br />
97<br />
Bununla beraber, Troas Bölgesi örneğinde olduğu gibi granit yataklarına sahip olup da bir gram<br />
kalayın dahi varolmadığı örnekler de mevcuttur, yani her granit yatağı kalay madeni<br />
barındırmamaktadır. (Muhly 1985: 277).<br />
98<br />
Muhly 1985: 282; Betancourt 2002: 209.<br />
99<br />
Muhly 1985: 282.<br />
100<br />
Esasen yapılan araştırmalar Toros Dağları'nda kalay madeninin bulunduğunu göstermiştir fakat<br />
kaynakların M.Ö. 3. binde yoğun kullanım sonucu tükendiği anlaşılmaktadır. M.Ö. 3. binden itibaren<br />
Toros Dağları'ndan elde edilen kalayın giderek büyüyen ticaret ağı içerisinde istenen talebi<br />
karşılayamaması sonucu, M.Ö. 2. binde daha doğudaki kalay kaynaklarına doğru bir yönelim<br />
gerçekleşmiştir. Asurlu tüccarların aynı dönemde Anadolu'ya kalay getirmesi de Toroslar'daki<br />
kaynakların bu dönemde tükenmiş olduğunu göstermektedir.<br />
34
Change language