tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji

Tunç Çağı'na tarihlendirilen Gelidonya, Ulu Burun ve Kfar Samir batıklarında
Levant Bölgesi tipinde taş çapalar ile beraber bulunan kalay ingotlar, kalayın geldiği
yerin Geç Tunç Çağı'nda da yine doğu olduğunu düşündürmektedir 101 .
Kalayın hangi yataklardan getirildiğini izotop ölçümleri yardımıyla anlamaya
çalışmak oldukça zor bir prosedür olabilmektedir. Mari metinlerinden de
anlaşılacağı gibi kalay belirli merkezlerde toplanmıştır. Bu merkezlerde toplanan
kalay farklı coğrafi kaynaklardan getirildikten sonra ingot kalıplarına dökülüp
gemilere yerleştirilmiş olmalıdır. Kalayın kalıplara dökülme işlemi sırasında farklı
kaynaklardan getirilen kalay parçalarının birlikte eritilip aynı kalıba dökülmüş olması
güçlü bir ihtimaldir ve bu durumda kalayın geldiği kaynağı belirlemek mümkün
olamamaktadır 102 .
Doğudan getirilen kalayın batıya dağıtımını sağlayan iki aracı kentten biri
olan Mari'nin, M.Ö. 18. yüzyılın ikinci yarısında Babil kralı Hammurabi tarafından
yıkılması, söz konusu kalay ticaretini büyük ölçüde sekteye uğratmış olmalıdır. Bu
dönemden itibaren Girit'in Suriye ile ilişkilerinde bir azalma görülmesi ve
Dodecanese ile Batı Anadolu'ya yönelmesi tesadüf olmamalıdır. Bu yönelime neden
olabilecek bir olasılık olarak, Kuzeybatı Ege bağlantılarının önemli bir rol üstlenmiş
olması gereken kuzey kökenli kalay kaynakları üzerinde durulmaktadır 103 .
101 Bass 1997: 257.
102 Catling 1991: 7; Gillis vd. 2003: 108.
103 İngiltere'nin güneybatısı, Fransa ve Bohemya'nın kalay açısından zengin bölgeler olduğu
bilinmektedir (Muhly 1985: 281, 287). İngiltere ve Akdeniz arasındaki olası ticaret yolu için Bkz.
Muhly 1985: 288, III.4. Fakat iki bölge arasında herhangi bir ilişkiye işaret edebilecek kesin kanıtların
eksikliği ve Mikenler'in daha yakın başka kalay kaynaklarını kullanmış olmaları olasılığı nedeniyle bu
görüş fazla rağbet görmemektedir.
35