türkiye'de çocukların durumu raporu

Yoksulluğa maruz çocuk oranı, aynı durumdaki yetişkinlerin oranından daha yüksektir. 15
yaşından küçük çocukların neredeyse dörtte biri ulusal yoksulluk sınırı altındadır – kırsal
kesimde ise bu oran beşte ikinin üzerindedir. Düşük gelir gruplarında büyük aile genellikle
yaygındır ve bu ailelerdeki çocuklar, kimi bölgeler söz konusu olduğunda, yoksulluğa
özellikle açık durumdadır. 2009 yılında yoksul pek çok aile küresel kriz yüzünden
yiyeceklerinden kısıntıya gittiklerini belirtmiştir. Birçok çocuğun karşı karşıya olduğu,
raporda daha sonra ele alınacak olan dezavantajlar ve riskler büyük ölçüde ekonomik
eşitsizliklerle belirlenmektedir. Eğitim ve sağlık hizmetleri tüm çocukları kapsama
çabasındadır ve belirli kamu kurumları yoksullara nakit ve âyni yardımlarda bulunmaktadır.
Bununla birlikte, ailelere ve çocuklara yönelik sosyal koruma yardımları yüzde olarak GSYH
içinde küçük bir paya sahiptir.
Çocukluk deneyimi
Çocukluk dönemi deneyimi: Türkiye bugün de görece genç bir nüfusa sahiptir. Yaklaşık
22.6 milyon kişi ya da nüfusun yüzde 31.1’i 18 yaşın altındadır. Ancak, ekonomik kalkınma,
kentleşme ve kız çocukların eğitimi doğurganlıkta azalmayı da beraberinde getirmiştir ve
nüfus içinde 0-4 ile 5-9 yaş gruplarının payı düşmeye başlamıştır. Türkiye’de kız ve erkek
çocukların büyük bölümü, genellikle istikrarlı ailelerinde ana-babaları tarafından bakılıp
büyütülür. Yeterince beslenirler, temel sağlık hizmetlerinden yararlanırlar ve en azından
ilköğretim düzeyinde eğitime tam katılırlar. 5 yaşından küçük çocuklarda ölüm hızı 1998-
2003 döneminde bin canlı doğumda 61 iken 2003-2008 döneminde 24’e düşmüştür; çocuk
beslenmesinde ve temel sağlık hizmetlerinden yararlanmada ilerlemeler sağlanmıştır.
Ekonomik kalkınma düzeyindeki gelişmeler dikkate alındığında, iyileşmeler beklenmektedir.
Benzer biçimde, ilköğretimde okullaşma hemen hemen tüm çocukları kapsamaktadır ve
böylece yoksul çocuklarla ilgili dezavantajlılık durumuyla kızlara yönelik ayrımcılık ortadan
kalkmaktadır. Çocuk yaşamının kalitesi, çocuk haklarına daha fazla duyarlılık gösterilerek
daha da geliştirilebilir. Burada özellikle dikkate alınması gereken hususlar çocuklara yönelik
şiddet, çocukların katılım hakları, bu arada daha kapsayıcı, fon tahsisli ve daha çocuk
merkezli bir eğitim sistemi dahil olmak üzere tüm kamu hizmetlerinin sürekli olarak
iyileştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıdır. Toplumsal cinsiyet kalıpları kız çocuklara ev içi roller
ve düşük beklentiler dayatmaktadır ve bu durum kız çocukların eğitimini ve boş zaman
kullanımını etkilemektedir. Engelli çocuklar ekonomik sınırlılıklar ve kapasiteleri nedeniyle
güçlüklerle ve ayrımcılıkla karşılaşabilmekte, fiziksel erişim engellerine takılabilmektedir.
Önemli eşitsizlikler: Kimi çocuklar – özellikle kırsal kesimindeki ve ülkenin doğusundaki
yoksul çocuklar- bugün de başkalarının yararlandıkları eğitim, sağlık ve beslenme
imkânlarından yeterince yararlanamamaktadır. 1999-2008 döneminde 5 yaş altı ölüm hızı
ülke ortalaması olarak 1000 canlı doğumda 33 iken doğuda 50, kırsal kesimde ise 43’tür ve bu
da ülke ortalamasının 14 puan altı demektir. İki yaşındaki çocuklara arasında tam aşılama
oranı yerel bölgelerde ve Doğu’da yalnızca yüzde 60 seviyesindedir. Doğuda 5 yaş altı yüzde
20.9’u yaşlarına göre kısadır – ülke ortalamasının iki katı. Daha ayrıntılı veriler ayrıca il ve
ilçeler arası farklılıkları da ortaya koyacaktır. Bu arada, ilköğretim çağındaki çocukların
yüzde 2’si okul dışındadır; kimileri okula geç başlamaktadır ve kız çocukların özellikle 6-8
sınıflarda devamlılık sorunu vardır. Bu eşitsizliklerin altında coğrafi, ekonomik ve kültürel
nedenler yatmaktadır. Ücra ve kırsal bölgelerde, özellikle yörelerde ve hızla büyüyen kent
mahallelerinde eğitim ve sağlık hizmetlerinde donanım ve personel yetersizlikleri
görülmektedir.