dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
I. BÖLÜM<br />
Kâşgarlı Mahmut ve Dįvānu Luġāti’t-Türk<br />
1. Kâşgarlı Mahmut ve Dįvānu Luġāti’t-Türk<br />
Miladî 1071-1073 (H. 464-466) yılları arasında Araplara Türkçeyi öğretmek,<br />
Türkçenin Arapçaya denk bir dil olduğunu isp<strong>at</strong>lamak amacıyla Kâşgarlı Mahmut<br />
Dįvānu Luġāti’t-Türk adlı ansiklopedik sözlük niteliğindeki eserini yazmıştır. Bu<br />
eser, Türklük alanının zengin dil ve kültür malzemesini ortaya koyması bakımından<br />
büyük önem taşımaktadır.<br />
XI. yüzyılın büyük Türk alimlerinden olan Kâşgarlı Mahmut devrin Türkçesini<br />
çok yönlü olarak ortaya koyduğu eseri olan Dįvānu Luġāti’t-Türk’ün bugün bilinen<br />
tek yazma nüshası İstanbul’da, F<strong>at</strong>ih Millet Kütüphanesinde Ali Emirî kitapları<br />
arasındadır. Kâşgarlı Mahmud’un bilinen diğer eserleri günümüze kadar<br />
ulaşmamıştır. 1 Kâşgarlının DĮvān’ı, eski ve yahut ilk yazılış şekliyle elimize<br />
geçmemiştir. Bugün faydalandığımız nüsha, aslı itibariyle Saveli olan Muhammed<br />
bin Ebu Bekr İbni Ebü’l-Fettah tarafından kopya edilmiştir. Elimizdeki nüshanın<br />
nereden istinsah edildiği de bilinmemektedir. Eserdeki bazı istinsah h<strong>at</strong>aları, asıl<br />
Kâşgarlı’nın elinden çıkan nüshadan istinsah edilmediğini göstermektedir. Müstensih<br />
İranlı olmasına rağmen Şam’da yerleşmiştir. 2<br />
DĮvān’ın bilinen tek yazma nüshası bir şans eseri olarak kaybolmaktan Ali Emiri<br />
Efendi tarafından kurtarılmıştır. Daha sonra Ali Emiri Efendi herkese bu eserin<br />
öneminden bahsettiği hâlde, kaybo<strong>lu</strong>r korkusu ile kitabı kimselere göstermemiştir.<br />
Onu görmek isteyip de göremeyenler arasında devrin ünlü sosyolog ve fikir adamı<br />
Ziya Gökalp de vardır. Daha sonraki yıllarda harcanan uzun çabalar ve Sadrazam<br />
Tal<strong>at</strong> Paşa’nın araya girmesi ile bu değerli eserin Maarif Nezareti’ne devredilerek ve<br />
Kilisli Rif<strong>at</strong> Bey’in denetimi altında 1915-1917 yılları arasında üç cilt hâlinde<br />
bastırılarak kaybolmaktan kurtarılabilmiştir. Eser 1920-1939 yılları arasında birkaç<br />
tercüme denemesinden geçtikten sonra, nihayet Besim Atalay’ın tercümesi ile 1939-<br />
1 Ahmet Caferoğ<strong>lu</strong>, Kâşgarlı Mahmut, MEB, İstanbul 2004, s. 7.<br />
4
Change language