dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...

-ġ- > Ø
Oğuzcaya has karakteristik bir ses değişimi olan ek başı /ġ/ ünsüzünün düşmüş
örneklerini yine özellikle ‘Oğuzca’ kayıtlı kelimelerde görüyoruz. Kâşgarlı Mahmud,
DĮvān’ında isimlerde ve fiillerde işin devam etmekte olduğuna bir belge bulunursa,
kelimenin ortasındaki ġ harfinin atılmasında Oğuzların ve Kıpçakların birbirine
uyduklarını belirtmiştir. İsme örnek olarak, Türkler “alaķarġa” ya “çomġuk” ,
öbürleri “çomuķ” ; Türkler “boğaz” a “tamġaķ”, öbürleri “tamaķ”; fiillere örnek
olarak; Türkler, “baraġam”, öbürleri “baran”; Türkler “uraġan”, öbürleri “uran”
dediklerini, ayrıca bunun gibi yeğnilik olsun diye isim ve fiillerde ġ’ nin yerini tutan
/k/ (kef) harfinin atıldığını belirtmiştir. (DLT I. 33).
*ķarınçġa > ķarınça “karınca” “ķarınça dahi denir” (DLT I. 501; III. 375).
*ķovġa > ķova “kova” (DLT III. 237).
*yorınçġa > yorınça “yonca” (DLT III. 375).
*buşġaķ (er) > buşaķ “içi sıkıntılı kişi” (DLT I. 154).
Oğuzca için karakteristik olan bu özelliğin henüz 11. yüzyılda başlangıç
safhasında olduğunu düşündürecek, yine ‘Oğuzca’ kayıtla geçen ekbaşı g’nin
düşmediği örnekler de DLT’te vardır:
*çufġa > çufġa “kılavuz, başbuğ” (DLT I. 424).
*kövürgen > kömürgän “dağ soğanı” (DLT I. 522).
*ķıs-ıġ-ġaç > ķısġaç “küçük, kara bir hayvancık; insanı ısırır” (DLT I. 455).
*ör-gen > örgän “urgan” (DLT I. 108).
*temür+gen > tämürgän “ok temreni” (DLT I. 522).
*urġa > urġa “büyük ağaç” (DLT I. 128).
*yalġu > yalġu “ahmak, beyinsiz adam” (DLT III. 33).
*arķa > arķa- “yoklamak, arayıp taramak” (DLT I. 283).
*satġa > satġa- “çiğnemek; bir yol bir yola çatılmak; uğramak; ödeşmek;
karşılaştırmak” (DLT III. 288).
28 Zeynep Korkmaz, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK. Ank. 2003, s. 231.
26