dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Emir kipinin o<strong>lu</strong>msuz çekiminde bütün Türk dillerinde ikinci şahıs teklik<br />
çekiminde fiil köküne -ma/-me, çok<strong>lu</strong>k çekiminde -maŋlar/-meŋler eki getirildiği<br />
söylenmiştir. barma “varma”, barmaŋlar “varmayınız” gibi.<br />
Yine üçüncü şahıs emir kipinin bütün Türkler dillerinde ortaklaşan -sun/-sün eki<br />
ile kurulduğu söylenmiştir. (DLT II. 64) : barsın, tursun.<br />
Geniş zaman<br />
Geniş zaman kipinin -r eki yapılmaktadır. Bu ek XI. yüzyılda hem geniş zaman,<br />
hem de gelecek zaman görevi yüklenmiştir. (DLT II. 34) barır, küler gibi. Kâşgarlı,<br />
geniş zaman çekimi ile ilgili açıklamalarında, fiil ve tabanı ile, -r geniş zaman eki<br />
arasındaki bağlantı ünlüsünün durumunu açıklamamıştır. Ancak verilen örneklerinin<br />
incelenmesinden –ar/-er, -ır/-ir, -ur-/-ür eklerinin karışık olarak kullanıldığı<br />
görülüyor. saldı/salar, ķaldı/ķalır/, tamdı/tamar, bandı/banır gibi<br />
Kâşgarlı, tun- fiilinin tunur geniş zaman çekimi için özel bir açıklama yapmıştır:<br />
“Bu gibi muzarilerde Oğuzlarla Kıpçakların adeti tunar şeklinde fiili üstün kılmaktır.<br />
(DLT II. 27) demiştir. Bu açıklamada yola çıkarak Oğuzlarda geniş zaman çekiminde<br />
fiil kökünün dar yuvarlak ünlülerinden sonra, bağlantı ünlüsü düz geniş olabilir.”<br />
diyebiliriz.<br />
Kâşgarlı, -r ile biten fiillere gelen geniş zaman çekiminde kolaylık için art arda<br />
gelen r’lerden birinin Oğuzlar tarafından <strong>at</strong>ıldığını bildirmiştir. DLT’te hece yutumu<br />
için verebileceğimiz Oğuzca kayıtlı örnekler ise şunlardır: men tururmen yerine men<br />
turan, men barırmen yerine men baran şekillerini gösteren Kâşgarlı “Oğuzlar muzari<br />
siygasında ikinci r harfini <strong>at</strong>ıp kelimenin kökünde olan /r/ harfini bırakarak men<br />
baran, men turan derler ki ‘ben varırım, ben kalkarım’ demektir. Burada iki /r/ harfi<br />
vardır. Birisi aslî diğeri muzarî belgesidir. Kurala uygun olan budur. Oğuzların<br />
tuttuğu yol kural yo<strong>lu</strong> değilse de kolaylık yo<strong>lu</strong>dur.” açıklamasını yapmıştır. (DLT I.<br />
64, 65) 42<br />
42 Zeynep Korkmaz, “Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi” Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I.<br />
TDK. <strong>Ankara</strong> 1995, s. 250.<br />
39
Change language