dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Belirli geçmiş zaman<br />
Eserde, bütün Türk dillerinde geçmiş zaman kipinin -dı/-di eki ile kurulduğu<br />
söylenmiştir. Kâşgarlı Oğuzca için bazı açıklamalar yapmıştır: “Çin’e varıncaya dek<br />
Uygur, Argu, Çiğil, Toxsı, Yağma gibi Türk boylarının büyük bir kısmı mazi<br />
siygasının -dı ile bağlı olmasında birleşmişlerdir. Bunlar mazi siygasında bardı<br />
derler. Suvarlarla, Kıpçaklardan birtakımları ile Oğuzlar onlardan ayrılmışlardır. (II,<br />
60) Bu dilde müfret ve cemi siygası bir o<strong>lu</strong>r, araları ayırt edilmez.” Şeklinde bir<br />
açıklama yapmıştır. Bu durum geçmiş zaman kipinin 1. ve 3. şahıs çekimlerinde -<br />
duķ/-dük eki ile kurulduğu anlaşılmaktadır. Ancak Oğuzlardan bir kısmı 3. şahıs<br />
çekimi bardı, keldi biçimlerini olmaları (DLT II. 62) nedeniyle öteki Türklerden<br />
ayrılır.<br />
İkinci şahıs çekimi yine -dı/-di geçmiş zaman eki üzerine kişi ekleri getirilerek<br />
kurulmuştur. Oğuzların çoğul için kullandıkları bardıŋız kelimesini, Türklerin<br />
nezaket göstermek için kullandıkları belirtilmiştir.<br />
Bu ekin o<strong>lu</strong>msuz biçimi ise bütün Türklerde aynı olduğu DĮvān’da belirtilmiştir.<br />
O<strong>lu</strong>msuz eki üzerine kip ve kişi ekleri getirerek yapılmaktadır. barmadım, kelmedim.<br />
Eserde, geçmiş zaman ekinin bütün Türk dillerinde -dı/-di eki ile yapıldığını<br />
belirtmiştir. (DLT II. 35), Oğuzca için şu açıklama yapılmıştır: “Çin’e varıncaya dek<br />
Uygur, Argu, Çigil, Toxsı, Yağma gibi Türk boylarının büyük bir kısmı mazi<br />
siygasının -dı ile bağlı olmasından birleşmişlerdir. Bunlar mazi siygasında bardı<br />
derler. Suvarlarla, Kıpçaklardan, birtakımları ile Oğuzlar onlardan ayrılmışlardır.<br />
(DLT II. 60) Bu dilde müfret ve cemi siygası bir o<strong>lu</strong>r, araları ayırt edilmez.” şeklinde<br />
bir açıklama yapmıştır. Bu durumda Oğuzların I. ve 3. şahıs çekimlerinin herhangi<br />
bir ayırım yapılmadan -duķ/-dük eki ile kurulduğu anlaşılmaktadır.<br />
Ayrıca eserde Oğuzların I. tekil şahıs için men barduķ şeklini yeğlerken, 3. tekil<br />
şahıs çekimi için öteki Türklerden ayrılarak, bardı, keldi biçimleri de benimsedikleri<br />
belirtilmiştir. (DLT II. 62)<br />
Kâşgarlı, ikinci şahıs çekimi yine -dı/-di geçmiş zaman eki üzerine, kişi ekleri<br />
getirerek kurulduğu söylemiştir. Diğer Türklerin kibarlık göstermek için<br />
kullandıkları bardıŋız vb. şekilleri, Oğuzların ikinci şahıs çok<strong>lu</strong>k için kullandıklarını<br />
bildiriyor.<br />
40
Change language