Erte da`wir qaraqalpaq a`debiyati

Din ha`m tasawwip -»Devani hikmet» tin` jetekshi ideyaliq mazmini. Axmed Yassawiy islam
dininin` nizam-qag`iydalari ha`m u`rp-a`detlerinin` jiyindisi bolg`an «shariyat»ti, «tariqat»ti, ishqi
ilahiyi-»ma`rifat»ti, quday ha`m og`an erisiwdi - «haqiyqat» ti na`siyatlaydi.
Kitap Axmed Yassawiydin` sufistlik ideyadag`i pikiri menen baslanadi:
A`y, a`hli musilman,
So`zime inan,
Bul dun`ya o`tkinshi,
Bul dun`ya zindan.
Ol negizgi dun`yada bolip atirg`an a`dalatsizliqlarg`a qarsi shig`adi. Biraq ol a`dalatsizliqlar
menen bul ha`sh qanday gu`resip bolmaydi. Alla tala olardi qatal jazalaydi. Al senin` bolsa, ol jaqta
ekinshi o`mirin` baslanadi, - dep u`gitleydi.
Basim topraq, ko`zim topiraq, o`zim topraq,
Haqiyqatqa jetermen - dep ruwxim tarqaq,
Ol dun`yada bolar eken tek haqiyqat.
Tamshi bolip jer astina kirdim, mine.
Yassawiy allatalani alg`islaw menen bir qatarda o`zi jasag`an ja`miyetke sinap-minewshi ko`zleri
menen qaraydi. Patsha, wa`zir, sultan siyasatlari da og`an jaqpaydi. Xaliqtin` da`riwishlerdin`
u`gitlerin tin`lamay atirg`anlig`ina qatti naliydi.
A`hli dun`ya xalqimizda sawat yoq,
Patshalarda, wa`zirlerde a`dalat yoq,
Da`wrwishlerdin` duwasinda inabat yoq,
Bir g`aniybet bashin`izg`a tu`shti doslar
Axirzaman alimlari zalim boldi,
Xoshametti a`ylegenler alim boldi,
Haqni aytqan da`rwirshilerge g`a`nim boldi,
A`jep sumliq zamanlar boldi doslar
Xoja Axmed Yassawiy sol da`wirdegi quran su`releri menen bir qatarda payg`ambar ha`m
a`wliyeler haqqinda an`izlardi da jaqsi bilgen. O`zine ta`n shayirshilig`i bar. Arab, parsi ha`m
tu`rkmen poeziya u`lgilerin jaqsi o`zlestirgen ha`m oni a`piwayi tu`sindirip bere alg`an shayir.
Da`rwish kiyimin kiyinip, joqshiliqta o`mir keshirgen. O`zin islam dininin` na`siyatshisi esaplag`an.
Ol o`zinin` qosiqlarin ha`mme birdey oqiy almaslig`in da sezedi.
Menin` aytqan hikmetimnin` sani yoqdur,
Ha`mmelerge oqip alar imkan yoqdur,
Xoja Axmet so`zi erur da`rtke da`rman,
Taliplarg`a bayan etsem qalmas a`rman.
- 36 -