Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler

NO. 7: POZITIF YÜKÜMLÜLÜKLER
maz.” Mahkeme şöyle devam etmiştir: “Başvurucular kendilerini
yargısal bir karara itiraz ile sınırlamışlardır...” Mahkemenin vardığı
sonuç ilginçtir, 28 Mahkemenin yargının bağımsızlığı ile olan
ilgisine dahi yüklenebilir (ki bu ilke daha çok Sözleşme’nin 6.
maddesinde getirilmiştir). Her durumda, görülmektedir ki
Mahkeme Sözleşmenin türünden ileri gelen bir tür ihlal tipi kabul
etmiştir ve bu ihlal bilinen formdaki yükümlülüklerden birinin
yerine getirilmemesi olarak sınıflandırılamaz. Bununla birlikte, bu
tahlil ikna edici değildir ve burada kabul görmeyecektir. 29 Sözleşmenin
her bir ihlali ancak devletlerin, sadece pozitif ya da negatif
olabilen kabul edilmiş yükümlülükleri yerine getirmemesinin bir
sonucu olabilir. 30
Bu nedenle bu temel ayrıma dönersek sorun her bir unsurun diğerine
nasıl yakın durduğudur. İçtihatlar temelinde iki öneride bulunabiliriz:
1) İki yükümlülük türü nitelik olarak birbirinden
farklıdır; 2) Bununla birlikte, zaman zaman aynı sonuçları doğurmaktadırlar.
28. Devletin sorumluluğunun neye dayandığı gerçekten de merak edilebilir. Üzerine
düşen tüm görevleri yerine getirdiği durumlarda devletin uluslararası sorumluluğunu
gündeme getirecek haklı gerekçeler bulmak zordur. Bu davada açıktır ki devlet
aleyhine yapılan tespitler zimnî olarak ihlalin bu devletin organlarından biri
tarafından gerçekleştirilmiş olması gerçeğine dayanmaktadır. Bu nedenle Mahkeme
bu ihlali yargıçların bağımsızlıklarına etki etmeden 8. maddenin 2. paragrafı uyarınca
incelemiştir. Burada pozitif yükümlülükler teorisini devlet ve özel bireyler
arasındaki ilişkileri kapsayacak şekilde genişletmenin arzu edilmeyen, aşağıda açıklanan,
bir sonucu söz konusudur (Bkz. para. 15 ff).
29. Pozitif ve negatif yükümlülükler arasındaki farkın Sözleşmenin ihlali olarak bu
hipotez için de tekrar gündeme gelmemesi hakimin ilgili kararı geri almasının ve
hatta adaletin veya yargı kararının yanlış yürütülmesinin bir sonucudur.
30. Bkz. aşağı, s. 15.
Farklı nitelikteki yükümlülükler
Pozitif yükümlülükleri negatif yükümlülüklerden ayıran şey şudur
ki pozitif yükümlülükler devletlerin pozitif müdahalesini gerektirirken,
negatif yükümlülükler müdahaleden imtina etmeyi gerektirmektedir.
Sözleşmenin ihlali ilk durumda eylemsizlikten
kaynaklanacaktır, örneğin ulusal makamların gösterdiği pasiflik
ve ikinci durumda ise ihlal pozitif eylemler yoluyla bir hakkın kullanımının
kısıtlanması ve engellenmesinden kaynaklanacaktır.
Bu farklılık bazen uygulamada bariz bir şekilde görülmektedir. Şu
şekilde örneklendirilebilir. Bay X’in kamuya ait otobanda düzenlenen
izinsiz bir yürüyüşe katıldığını ve burada hayatını kaybettiğini
düşünelim: Bay X’in ölümünün polis memurlarının kalabalığı
dağıtmak amacıyla darbe ve yaralamanın bir sonucu olduğunu
kabul edelim. Sözleşmeye riayet etme konusu hakların kullanımına
müdahale etmeme yükümlülüğünün yerine getirilmesi bağlamında
ya 11. madde (toplanma özgürlüğü) ya da 2. madde (yaşam
hakkı) ile ilgili olarak gündeme gelecektir. Ve eğer devlet bu kişinin
ölümünden dolayı sorumlu tutulur ise bu durum devletin
görevlileri aracılığı ile gerçekleştirdiği pozitif eylem nedeniyle olacaktır
ki Sözleşme bundan kaçınmasını gerektirirken devlet
(orantısız bir şekilde) müdahalede bulunmuştur. Fakat Bay X’in
karşı bir grup gösterici tarafından pasif kalan polis güçlerinin
hazır bulunduğu sırada döverek öldürüldüğünü düşünelim. Eğer
2. ve 11. maddenin sadece negatif yükümlülükler getirdiği kabul
edilirse bu durumda Sözleşmenin bir ihlali söz konusu olmayacaktır
zira polis bir müdahalede bulunmamıştır. Bunun aksine –
içtihatların görüşüne göre – Sözleşmenin Bay X’in hayatının
I. Genel Meseleler 11