Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler

NO. 7: POZITIF YÜKÜMLÜLÜKLER
II. Yaşam hakkı ve vücut bütünlüğünün korunması
Yaşam hakkı ve vücut bütünlüğü ile aile hayatı ve özel hayat pozitif
yükümlülüklerin gelişmesinde şüphesiz özel bir alandır. Bu
hakkın dokunulamaz olan üstün olma niteliği hiç şüphesiz bir
sonuç olarak güç kazandırmıştır.
Yaşam hakkı Sözleşmenin belirli bir maddesine (2. madde) tabi
iken vücut bütünlüğü hakkı ise bir dizi madde tarafından kapsanmaktadır.
3. madde işkence ve insanlık dışı veya onur kırıcı
muamele ve cezaya karşı koruma sağlamaktadır. Bu bağlamındaki
ilgili olan prensip madde sadece prosedürlerin çekişmeli olması
nedeniyle doğmaktadır. Bununla birlikte, 4. madde de gözden
kaçırılmamalıdır. Bu madde vücut bütünlüğüne yönelik ciddi bir
saldırı şekli olan kölelik, uşaklık ve zorla çalıştırmayı yasaklamaktadır.
Tekrardan belirtmeliyiz ki her ne kadar özel hayat ve aile
hayatına saygı hakkını güvence altına alsa da 8. madde Mahkeme
tarafından, özellikle de “özel hayat” açısından, tecavüz gibi fiziksel
bütünlüğe karşı belirli müdahale türlerine karşı koruma sağladığı
şeklinde yorumlanmıştır. Taraf Devletler için bu üç madde hem
esasa ilişkin hem de usûle ilişkin pozitif yükümlülükleri destekleyen
bir platformdur.
Esas yükümlülükler
Eğer 2. maddeyi yukarıda değinilen diğer maddelerden ayıran bir
özellik söz konusu ise bu özellik bu maddenin taraf devletler için
açık bir şekilde esasa ilişkin bir yükümlülük getirmesidir. 1. paragraf
“Herkesin yaşam hakkı yasanın koruması altındadır.” hükmünü
getirmektedir. 68 8. madde de Avrupa Mahkemesinin pozitif
tedbirler alma görevi getiren bir terim olarak yorumladığı aile
hayatına “saygı”yı öngördüğü için bu maddeye benzetilebilir.
Esasa olarak yasakları içeren 3. ve 4. madde ile ilgili olarak ise
böyle bir görevin var olduğu savı genelde hakim tarafından ileri
sürülmektedir.
Yaşam hakkının yasa tarafından korunması
Değişmeyen içtihatlara göre “Madde 2 § 1’in ilk cümlesi devlete
sadece kasıtsız ve hukuk dışı yaşamı sonlandırma olaylarında
kaçınma değil aynı zamanda yargı yetkisi dahilindekileri güvence
altına almak amacıyla uygun adımlar atma görevi getirmektedir.” 69
Bu nedenle ulusal makamların “temel görevi kişiler aleyhine suç
niteliğindeki eylemleri caydırmak için etkili ceza hukuku maddelerini
kabul ederek yaşam hakkını güvence altına almaktır.” Ayrıca
“yaşamı bir başka bireyin suç niteliğindeki eylemlerinden dolayı
risk altında olan bir bireyi korumak amacıyla önleyici eylemsel
tedbirler almak” da ulusal makamların görevidir. 70 Fakat bu görev
mutlak değildir. Mahkeme polis görevlerinin yerine getirilmesinin
niteliği gereği var olan zorlukları, ulusal makamlar tarafından
yapılan eylemsel seçimleri ve insan davranışlarının tahmin edilemezliğini
dikkate almayı mecbur görmektedir. Bu nedenle, Mah-
68. Vurgu eklenmiştir.
69. İlk olarak L.C.B. - Birleşik Krallık kararı, 9 Haziran 1998, §36.
70. Osman - Birleşik Krallık, 28 Ekim 1998, §115.
II. Yaşam hakkı ve vücut bütünlüğünün korunması 21