Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler

NO. 7: POZITIF YÜKÜMLÜLÜKLER
mada da bağımsız olmayı” gerektirmektedir. 144 Soruşturmanın
yasaya göre soruşturulan polis memurları gibi askeri bir yapının
parçası olan askeri savcılar tarafından yürütülen bir soruşturma 145
ve delilleri toplayan ve tanıkları dinleyen polis memurlarının
soruşturulan polisler ile aynı şehirde aynı kuvvetlerde görev yapan
polis memurları olması da a fortiori açıkça bu kriteri yerine getirmemektedir.
146 Soruşturma yasaları uygulayan güvenlik güçlerine
odaklandığı ve soruşturmanın güvenlik güçlerinden sorumlu
valinin otoritesi altındaki idari bir kurulun ellerine bırakıldığı ve
soruşturmanın olaya karışan birimlerden polis memurları tarafından
yürütüldüğü durumlarda 2. ve 3. maddenin gerekleri de
yerine getirilmemiş olacaktır. 147 Mahpuslar tarafından ileri sürülen
iddialar ile ilgili soruşturmanın dışardan kişi ve kurumlar
dahil olmaksızın cezaevi makamları tarafından yürütülmesi de 3.
maddenin ihlali anlamına gelecektir. 148
İkinci şart da şudur ki soruşturmanın ivedilikle açılması, seri ve
kapsamlı olması gerekmektedir. Bu noktada her ne kadar sadece
soruşturma eylemlerinden veya diğer basitleştiriliş kriterlerden
doğan durumların çeşitliliğinin düşürülmesinin mümkün olmadığı
belirtilmiş ise de Mahkeme soruşturmacılar tarafından alınan
tedbirleri detaylı olarak tahkik etmekten çekinmemektedir ki bu
böylece koşullara göre hangi operasyonların yapılması gerektiği
144. Özellikle, Barbu Anghelescu - Romanya, 5 Ekim 2004; Bursuc - Romanya, 12 Ekim
2004; Nachova - Bulgaristan [BD], 6 Temmuz 2005.
145. Barbu Anghelescu.
146. Bursuc.
147. Bir dizi karar bkz. örneğin Akkok - Türkiye, 10 Ekim 2004.
148. Kuznetsov - Ukrayna, 29 Nisan 2003.
kolayca anlaşılmaktadır. 149 Basitçe dikkate almalıyız ki Avrupa
Mahkemesi özellikle ölüm olayına resmi memurların neden
olduğu durumlarda bu soruşturmanın Avrupa standartlarını karşılamasını,
2. madde kapsamındaki bir şart olan ölümcül gücün
meşru kullanımının “mutlak surette gerekli olması” kriterini kabul
etmesini şart koşmaktadır. 150
Son şart şudur ki soruşturma sorumlu kişilerin tespit edilmesi ve
cezalandırılmasına yol açmalıdır. Mahkemeye göre bu durum “bir
sonuç yükümlülüğü değil bir yöntem yükümlülüğüdür:” 151 Resmi
makamlarının – Avrupa Mahkemesine göre – insan öldürme olayı
da dahil olmak üzere görgü tanıklarının ifadelerini, adli kolluğun
tutanaklarını inceleyerek ve gerekli hallerde iddia edilen yaralanmaların
tam olarak tarifini yapabilecek ve ölüm nedenine ilişkin
güvenilir bir açıklama getirebilecek otopsi yaparak delillerin durumuna
göre kendileri açısından makul olan tedbirleri alması gerekmektedir.
152
Yakın tarihli bir içtihat geleneksel denebilecek bu temel şartlara
sorulmanın kamusal niteliğine ilişkin değilse de en azından şeffaflığı
ile ilgili bir başkasını eklemiştir. Mahkemenin yukarıda değinilen
Nachova kararından alıntı yaparsak, “Soruşturmada yeterli
kamu araştırması öğesi olması veya soruşturmanın sonuçlarının
hem teoride hem de pratikte güvenilirliğinin güvence altına alınması,
makamların katılmasında kamunun hukukun üstünlüğüne
149. Bkz. özellikle bu bağlamda 6 Temmuz 2005 tarihli Nachova [BD] kararı.
150. Ibid.
151. Ibid.
152. Akdoğdu - Türkiye, yukarıda değinilen (dipnot 139).
II. Yaşam hakkı ve vücut bütünlüğünün korunması 35