Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler

NO. 7: POZITIF YÜKÜMLÜLÜKLER
davadan davaya değişse de bu konuda geniş bir takdir yetkisine
sahiptir.
56. Bu bağlamda bkz. Stjerna - Finlandiya (24 Ekim 1994). Bu davada Mahkeme şunları
belirtmektedir: “Mahkemenin görevi Finlandiya’daki soyadı değiştirmeyi düzenleyen
en uygun kuralı belirleme konusunda kendini yetkili Finlandiya
makamlarının yerine koymak değildir.” (§39); ve yine Powell ve Rayner kararında
(yukarıda değinilen) “Kesinlikle görevi değildir ki… Mahkeme ulusal makamların
değerlendirmesinin yerine bu zorlu sosyal ve teknik alana neyin en iyi kural olacağı
ile ilgili bir değerlendirme getirmektir.” (§44). Büyük Daire bu konu üzerindeki
farklı tutumlarını pekiştirerek Hatton ve diğerleri - Birleşik Krallık kararında (8
Temmuz 2003) şunları belirtmiştir: “Mahkeme Sözleşmenin esas olan ikincil rolünü
yinelemektedir. Ulusal makamlar doğrudan demokratik meşruiyete sahiptir ve
… yerel ihtiyaç ve şartları uluslararası bir mahkemeden daha iyi tespit edebilmektedirler.
Demokratik toplumdaki görüşlerin makul olarak geniş bir şekilde değişiklik
gösterebildiği genel kural konusunda ulusal kural koyucularının rolüne özel bir
ağırlık verilmelidir. ” (§97).
57. Örneğin, Johnston ve diğerleri - Birleşik Krallık, 27 Kasım 1986, §55.
58. Örneğin, Osman - Birleşik Krallık, 28 Ekim 1998, §116; Kılıç - Türkiye, 28 Mart
2000, §63; Denizci ve diğerleri - Kıbrıs, 23 Temmuz 2001, §375.
59. 8’den 11’e kadar olan maddelerin 2. paragrafları temelinde esas olarak hizmet eden
– fakat tek olmayışına – yöntem Mahkemenin sırasıyla şunları incelemesine yol
açmıştır: (1) Söz konusu müdahale yasada öngörülmüş müdür (2) Bu müdahale
bu maddelerde belirtilen kamu güvenliği gibi meşru amaçlara (unutulmamalıdır ki
bu amaçlar söz konusu maddeye göre değişmektedir) hizmet etmekte midir ve (3)
Müdahale hizmet edilen amaç ile orantılı mıdır.
60. Yukarıda değinilen, s. 7.
Fakat Avrupa Mahkemesi müdahalenin incelenmesi için Sözleşme
tarafından öngörülen yöntemleri tümden uygulayamadığı için
pozitif yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini incelemek
amacıyla özel bir yöntem türetmiştir. 59 Yeni yöntemleri türetirken
ağırlık olarak Sözleşme metotlarından türetildiği doğru ise de bu
durum ilham almaktan öteye gitmemektedir. Bu yönteme “adil
denge” adı verilmektedir. Mahkeme, mükerrer olarak Belçika dil
hakları davasından 60 beri belirttiği gibi, “toplumun genel menfaatinin
korunması ile temel insan haklarına saygı arasında bir
denge” bulmak zorunda kalmıştır.
Bu yöntem Avrupa Mahkemesinin ilk olarak ulusal makamların
imtina etmesinin haklı gösterilmesi ve kamu yararının vurgulanmasını
dikkate almasına yol açacaktır. İncelemenin ilk aşaması
devlet tarafından ileri sürülen temellerin ilintisinin değerlendirilmesini
örneğin onların meşru genel menfaat özelliğini içerecektir.
Bu inceleme her davada uygulanmamaktadır fakat temel olandır.
Bu durum şundan görülmektedir ki bazı davalarda Mahkeme bu
noktaya vurgu yapmayı uygun görmektedir. Örneğin, Mahkeme
Gaskin - Birleşik Krallık davasında devletin harekete geçmemiş
olmasının nedeninin başvurucunun erişmek istediği belgeler için
gizliliğin “çocuk koruma sisteminin etkili bir şekilde yürümesi ve
bu açıdan sadece katkı sağlayanların (“ihbar edenlerin”) değil
bakıma muhtaç çocuğu korumak gibi meşru bir amaca hizmet
ettiği” sonucuna varmıştır. 61 Daha yakın bir zamanda, Odièvre -
Fransa davasında Mahkeme başvurucunun kökenleri hakkında
bilgiye erişimine izin vermeyen ulusal mevzuatın kamu menfaati
gibi meşru bir amaca hizmet ettiği sonucuna varmıştır. 62
İncelemenin şüphesiz en önemli olan ikinci aşamasında Mahkeme
devletin tutumunun uygunluğunu değerlendirecektir. Bu değerlendirme
kesinlikle kısıtlayıcı tedbirlerin gereklilik ve orantılılık
incelemesine benzerdir. Her durumda “adil denge” hakkında bir
karar verilecektir. Bu durum Mahkemenin farklı faktörleri bir
61. 23 Haziran 1989 tarihli karar, §43.
62. 17 Şubat 2003 tarihli karar, özellikle de §45.
I. Genel Meseleler 19