Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler

NO. 7: POZITIF YÜKÜMLÜLÜKLER
III. Özel hayatın ve aile hayatının korunması
Genel meseleler
Özel hayat ve aile hayatının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında
(pozitif olarak) korunması herkesin bildiği gibi iki
madde, 8. madde ve 12. madde, çerçevesinde işlemektedir. Bu
maddeler sırasıyla ifade etmektedir ki “Herkes özel ve aile hayatına,
konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.”
(1. paragraf) ve “Evlenme çağına gelen erkek ve kadın, bu
hakkın kullanılmasını düzenleyen ulusal yasalar uyarınca evlenmek
ve aile kurmak hakkına sahiptir.” Bununla birlikte, 8. madde
hem teori hem de pratikte meselenin temelinde durmaktadır.
Marckx - Belçika kararına 159 baktığımızda, Mahkeme bu maddenin
ilk paragrafında kullanılan “saygı” teriminin devletlere aile
hayatı ve özel hayata müdahale etmeme görevine ek olarak pozitif
yükümlülükler getirdiği sonucunu çıkarmıştır. Belirtilmesi önemlidir
ki başlangıçta bakış açısı 2. maddeden 4. maddeye göre farklıdır.
8. maddenin özel niteliği Mahkemenin devletlere geniş bir
takdir yetkisi tanımasına yol açmıştır. Her şeyden önce Sözleşmenin
kendisinin sağladığı bir durum vardır ki özel hayat ve aile
hayatı hakkı bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir (8. madde, 2. paragraf).
İçtihatta vurgulandığı gibi ”özellikle de kavramın esasındaki
pozitif yükümlülükler düşünüldüğünde ‘saygı’ kavramı açık değildir:
Takip edilen uygulamaların çeşitliği ve Sözleşmeci Devletlerde
söz konusu olan durumlar düşünüldüğünde kavramın gerektirdikleri
davadan davaya belirgin bir şekilde değişecektir.” 160 Son
olarak, 8. madde ile ilgili olan davalarda devlet tarafları ve daha
sonra Mahkeme, başvurucunun hakları ile diğer kişilerin hakları
arasında bir tahkimde bulunmakla bağlıdırlar. Sonuç olarak –
fakat bu durum şaşırtıcı değildir – Avrupa Mahkemesinin buradaki
tutumu az saldırgan olmasa bile en azından daha az sıkı
kuralcıdır. Mahkeme çoğu zaman sadece özellikle söz konusu
menfaatler arasında adil bir denge gözetilmediği için devlet tarafının
eksikliklerinin Sözleşmeye aykırı olduğunu belirtecektir.
Mahkeme sadece istisnai davalarda uygun pozitif tedbirler gösterecektir.
8. maddenin sağladığı korumanın kapsamı içtihatlar geliştikçe
daha karmaşık olarak genişlemiştir. Bu kitapçığın konusu için
bunu sade kategoriler şeklinde tutalım ve özel hayat, aile hayatı,
konut ve haberleşme arasında farkları belirtelim. Bununla birlikte
içtihatlara göre sağlıklı çevre hakkına özel bir dikkat gösterilecektir.
159. 21 Nisan 1979 tarihli karar. 160. Sheffield ve Horsham - Birleşik Krallık, 30 Temmuz 1998, §52.
III. Özel hayatın ve aile hayatının korunması 37