karabukicd2004.pdf 12587KB May 03 2011 12:00:00 AM

(A). COĞRAFİ KAPSAM
A.1. Giriş
İlin adının kaynağına ilişkin üç görüş vardır. Bunlardan birincisine göre Karabük,
“kara” ve “bük” olmak üzere iki unsurdan oluşan bir kent adıdır. Bu görüşü savunanlara
göre kent, adını üzerine kurulu olduğu coğrafi yapıdan almıştır. Anlatımlara bakılacak
olursa, kara, tabiat parçaları üzerinde yerleşen ve tabiata damgasını vuran insanoğlunun sık
başvurduğu bir sıfattır. Bu sıfat Türk toponimisinde çok önemli bir yer işgal etmektedir.
Bük kavramı ise özellikle Orta Karadeniz’de çok yoğun olarak bulunan bir bitki türünün
adıdır. Buna göre Karabük adı, çalılık fundalıkların karaltısı anlamına gelmektedir.
İlin adına ilişkin ikinci görüşe göre; Karabük Türkmen cemaatinin adı olup, bugün
Türkiye’de bu adı taşıyan çeşitli ilçelere bağlı, yedisi köy olmak üzere, onüç adet meskun
yer adı bulunmaktadır. Taşköprü ile Boyabat arasında doğu–batı yönünde akan çay da
bugün Karabük Çayı olarak bilinmektedir.
1547 yılında düzenlenmiş olan Adana Tapu Defterleri üzerinde yapılan
incelemelerde Yüreğir nahiyesine bağlı, Karabük adını taşıyan Türkmen topluluğu
saptanmıştır. Safranbolu yöresindeki köylerin büyük ölçüde Türkmen, boy, oymak ve
topluluklarının adını taşımakta olmaları, Karabük adı için de aynı durumu
düşündürmektedir.
Üçüncü görüş ise daha önce Karabük Köyünde oturan ancak şimdilerde aynı adla
anılan mahallede yaşayanlar tarafından iddia edilmektedir. Buna göre; “bük” yerel
anlamda “üzüm” anlamına gelmektedir. Eskiden Karabük Köyünde bol miktarda üzüm
bağı bulunmaktadır. Karabük bu anlamda “kara üzümlük” yer anlamına gelmektedir.
Karabük ve çevresinde, yazısız kültür dönemini aydınlatmaya yönelik yapılan
çalışmalar, arkeolojik araştırmalar çok yenidir. Bazı yayınlarda Safranbolu çevresinin
paleolitik devirden itibaren yerleşime konu olduğu belirtilmiştir. Karabük ve çevresinde
tarih öncesi ve tarih devirlerinin aydınlatılması açısından önemli sayılabilecek toplam 32
tümülüs ve 4 büyük höyük bulunmaktadır. Bunlardan 24 tümülüs, Safranbolu ile Eflani
İlçelerimiz arasında, 5 tümülüs Eskipazar İlçemizde ve 3 tümülüs de Ovacık İlçemizde
bulunmaktadır. Höyüklerden 3 tanesi Eflani İlçemizde, 1 tanesi de Eskipazar İlçemiz
sınırları içersinde yer almaktadır.
1998 tarihinde İngiliz arkeolog Dr. Roger Matthews başkanlığındaki bir ekip
tarafından Ovacık ve Eskipazar yerleşimlerinde yapılan arkeolojik yüzey araştırma
sonuçlarına göre, Karabük ve çevresinde en eski yerleşme, erken bronz ( tunç ) devrinde
başlamaktadır. Eskipazar İlçemize bağlı Yazıboy köyünde bulunan höyük bu anlamda en
eski yerleşim alanı olarak kabul edilmektedir.
Karabük ve çevresi, Antik devirde Hitit’lerin Kuzey–Batı Anadolu’yu kontrol altına
alma amacına hizmet eden bir ordu yolu geçit bölgesiydi. Hitit’lerin, M.Ö. 1200 tarihinde
yıkılmasından sonra Frig’lerin etkisi altına girmiştir. Bu dönemde Anadolu’nun toplumsal
ve siyasal yapısı bütünüyle değişti. Kuzey–Batı Anadolu’da Kastamonu’ya kadar olan
alana yerleşen Frig’lerin yöremizde yerleşmiş olarak göründükleri yer, arkeolojik yüzey
araştırma sonuçlarına göre, Ovacık İlçesine bağlı Kışla Köyüdür. Burada bulunan Hesem
Değirmen adı verilen yapının kapısı Frig dönemine aittir.
Karabük ve çevresinde Roma döneminden kalma birçok yapı, mezar ve yerleşim
alanı bulunmaktadır. Roma döneminin yöremizdeki en önemli yerleşim alanı Eskipazar
İlçemiz sınırlarındaki, Hadrianopolis Kentidir. M.S. 126 yılında bu adı alan kentin asıl ismi
Kaisareis Proseilemmenitai’dir. Kentin kuruluş tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte
M.Ö. 64 tarihinde olduğu sanılmaktadır. Eskipazar İlçemize bağlı, Deresamail
1